Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, στο χέρι μας είναι δυνατόν να αποτυπώνεται μια μεγάλη σειρά από παθολογικές καταστάσεις και γι’ αυτό αρκεί μια απλή εξέταση από έμπειρο γιατρό για να γίνει η σωστή διάγνωση του προβλήματος. Ποιες ασθένειες, όμως, μπορεί να «φωτογραφίζονται» στο χέρι μας;

Άκρα χείρα ονομάζεται το τμήμα εκείνο του ανθρώπινου σώματος που ορίζεται από τον καρπό ως τις άκρες των δακτύλων και αποτελεί ανατομικά το ακραίο μέρος του άνω άκρου.

Η κλινική παρατηρητικότητα και η οξυδέρκεια του έμπειρου κλινικού γιατρού είναι το πολυτιμότερο πνευματικό του εργαλείο, απόρροια σκληρής δουλειάς, εκπαίδευσης και πείρας ετών.

Καμιά εργαστηριακή μέθοδος ή και τελειοποίηση των υπαρχουσών, ακόμα και η ανακάλυψη άλλων σύγχρονων παρακλινικών, απεικονιστικών διαγνωστικών μεθόδων, δεν μπορεί να προσεγγίσει τη διαγνωστική αξία της φυσικής εξέτασης του ανθρώπινου σώματος.

Οι διάφορες ειδικές εξεταστικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται επικουρικά για την επιβεβαίωση και την ταυτοποίηση μιας νόσου, πολύτιμες κατά τ’ άλλα, εκτός από τις πρακτικές δυσκολίες που παρουσιάζουν και την οικονομική επιβάρυνση που τις συνοδεύουν, δεν αρκούν πάντοτε για να λύσουν το διαγνωστικό πρόβλημα.

Η φυσική εξέταση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της σωστής διάγνωσης, σε συνδυασμό με την ακριβή αξιολόγηση, την ερμηνεία και τη συσχέτιση των παθολογικών ευρημάτων, τα οποία προκύπτουν από:

1. Συμπτώματα του ασθενούς (υποκειμενικά ενοχλήματα).

2. Ατομικό και οικογενειακό ιστορικό.

3. Φυσική εξέταση.

Η φυσική εξέταση είναι η υψηλή τέχνη του γιατρού να διερευνά και διακρίνει το παθολογικό σημείο από το φυσιολογικό. Κάθε νόσημα χαρακτηρίζεται από διάφορα παθολογικά σημεία, τα οποία μπορεί να είναι διάσπαρτα στο ανθρώπινο σώμα. Η ικανότητα του έμπειρου γιατρού να τα αναγνωρίζει και να τα συσχετίζει με τα υποκειμενικά ενοχλήματα του ασθενούς συνθέτει και ορίζει το υπό διερεύνηση νόσημα.

Το χέρι, κατά κάποιο παράδοξο τρόπο, αποτελεί το σημείο αναφοράς πληθώρας παθολογικών σημείων, αρκεί μάλιστα μια απλή επισκόπηση για τον εντοπισμό τους από το έμπειρο μάτι του γιατρού, ο οποίος τις περισσότερες φορές είναι σε θέση να θέσει και τη διάγνωση.

Με μια απλή χειραψία μπορούμε σχεδόν πάντοτε να καταλάβουμε τις προθέσεις του άλλου. Με μια απλή επισκόπηση του χεριού, μπορούμε να οδηγηθούμε στη διάγνωση.

Τα παθολογικά σημεία που μπορούμε να αναγνωρίσουμε εξετάζοντας το χέρι καλύπτουν σχεδόν όλες τις κατηγορίες των νοσημάτων, καθώς και μεγάλο μέρος συγγενών συνδρόμων.

Ενδεικτικά θα περιγράψουμε ορισμένα νοσήματα που συνδέονται με τα παθολογικά σημεία που διακρίνουμε κατά τη φυσική εξέταση του χεριού και στην οποία περιλαμβάνονται…

• Έλεγχος ανατομικής ακεραιότητας χεριού.

• Χρώμα δέρματος, σχήμα και χρώμα νυχιών.

• Κινητικότητα, αισθητικότητα.

• Δυσμορφίες, δυσκαμψίες δακτύλων.

• Οίδημα.

• Αντανακλαστικά.

• Έλεγχος μυών, μεσοφαλαγγικών αρθρώσεων.

• Έλεγχος σφίξεων.

Νύχια

Παθολογικά ευρήματα στα νύχια σχετικά με το χρώμα, το σχήμα, την καμπυλότητα, την πρόσφυση στο υποκείμενο δέρμα είναι:

• Λευκονυχία: ιώσεις – λοιμώξεις, νοσήματα πεπτικού/νεφρών, φάρμακα, δηλητηριάσεις.

• Κόκκινες γραμμώσεις: ενδοκαρδίτις ( splinters), ψωρίαση.

• Μπλε νύχια: λήψη minocycline.

• Κίτρινα νύχια: Φάρμακα – βαφές, νοσήματα ήπατος/πνευμόνων.

• Καφέ νύχια: διάφορα χημικά υγρά – φάρμακα.

• Μαύρα νύχια: νόσος Addison, Cushing, αιμάτωμα, μελάνωμα.

• Μικρά στίγματα στην επιφάνεια του νυχιού: ψωρίαση.

• Πληκτροδακτυλία (ανώμαλη καμπυλότητα νυχιών): νοσήματα πνεύμονος/καρδιάς, συγγενής παραλλαγή.

• Κοιλονυχία: σιδηροπενία, αναιμία.

• Ονυχοφαγία: κακή συνήθεια όπου τα νύχια τρώγονται.

• Ονυχοτιλλομάνια: τα νύχια τραβιούνται με τα δόντια για να ξεριζωθούν.

• Ονυχογρύπωση: τραύμα, μυκητιάσεις, συστηματικές νόσοι.

• Παρωνυχία: φλεγμονή στην παρυφή του νυχιού.

• Είσφρυση: παθολογική ανάπτυξη του νυχιού μέσα στο δέρμα και μυ της παρυφής του.

• Ονυχόσχαση: εύθραυστα νύχια, χημικές ουσίες.

• Ονυχόλυση (αποκόλληση του νυχιού από το υποκείμενο δέρμα – κύτης): Νοσήματα θυρεοειδούς, μυκητιάσεις, ψωρίαση, λοιμώξεις όπως ψευδομονάδα, τραυματισμός – φάρμακα.

Τριχοειδή – αρτηρίες

Παθολογικά ευρήματα που σχετίζονται με τα τριχοειδή και τις αρτηρίες είναι:

• Τροφικά έλκη (αλλοιώσεις στην κορυφή των δακτύλων): αγγειίτιδες, σακχαρώδης διαβήτης, σκληρόδερμα.

• Raynaud’ s dis και φαινόμενο (σπασμός αρτηριών): ιδιοπαθές, κάπνισμα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σκληρόδερμα.

• Παλαμιαίο ερύθημα: νοσήματα ήπατος.

Διαταραχές αισθητικότητας

• Νευρολογικά νοσήματα.

• Σακχαρώδης διαβήτης.

• Ρευματοειδής αρθρίτις.

Ατροφία μυών

• Ρευματοειδής αρθρίτις.

• Νευρολογικά νοσήματα.

• Μυϊκή δυστροφία.

• Γαμψοχειρία.

Συσπάσεις τενόντων

• Dupuytren’ s contracture: οικογενής, κίρρωση ήπατος – αλκοολισμός, επαγγελματική νόσος, σακχαρώδης διαβήτης.

Τρόμος χειρών

• Ιδιοπαθής.

• Νόσος Parkinson.

• Υπερθυρεοειδισμός.

• Αλκοολισμός.

Γενικά

• Χειράργα: νόσος μεταβολισμού, αντίστοιχος ή ποδάγρα.

• Trousseau’ s sign: τετανία (πολύ χαμηλό ασβέστιο).

• Ακρομεγαλία: αδενώματα υποφύσεως.

• Heberden’ s modules: οστεοαρθρίτις.

• Γραμμές Beau: εγκάρσιες αυλακώσεις λόγω τραυματισμού κυρίως.

Αρθρικές παραμορφώσεις

• Ρευματοειδής αρθρίτις: ωλένια απόκλιση των δακτύλων, διόγκωση των εγγύς μεσογαλαγγικών αρθρώσεων και υπεξαρθρήματα.

Συγγενή σύνδρομα

• Συνδακτυλία.

• Πολυδακτυλία.

• Αραχνοδακτυλία.

Χωρίς αμφιβολία το χέρι είναι ο καθρέφτης της υγείας μας και η ολοκληρωμένη φυσική εξέτασή του αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ιατρικής.