Η Λετονία θα γίνει το νεότερο μέλος της νομισματικής ένωσης, τον Ιανουάριο του 2014. Ταυτόχρονα, μία νέα φορολογική νομοθεσία θα τεθεί σε ισχύ, κάνοντας την χώρα ανταγωνιστική με την Κύπρο και τη Μάλτα, γράφει το Spiegel. Αυτό θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την ευρωπαϊκή οικονομία.
Από τότε που η Διεθνής Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) έβγαλε στο φως το τεράστιο μέγεθος της φοροδιαφυγής από τις πολυεθνικές εταιρείες σε όλο τον κόσμο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει την καταπολέμηση της οικονομικής απάτης ως μια κορυφαία προτεραιότητα. Θεωρητικά, τουλάχιστον. Στην πράξη, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. «Αντί να εξαλείψουμε τους φορολογικούς παραδείσους, έχουμε προσθέσει έναν ακόμα στην ευρωζώνη», λέει ο Sven Giegold, εμπειρογνώμονας οικονομικών με το Κόμμα των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Ο φορολογικός συντελεστής της Λετονίας είναι μόνο 15 τοις εκατό, πολύ χαμηλότερα από το μέσο όρο της ΕΕ του 23,5 τοις εκατό. Εντός της ευρωζώνης, μόνο η Ιρλανδία και η Κύπρος, με 12,5 τοις εκατό η καθεμιά, έχουν χαμηλότερα ποσοστά. Ωστόσο, τα τραπεζικά συστήματα και στις δύο αυτές χώρες έχουν καταρρεύσει – και οι δύο έχουν αναγκαστεί να αναζητήσουν έκτακτη οικονομική βοήθεια από την ΕΕ.
Οι εταιρείες εκμετάλλευσης – που εμπορεύονται μετοχές άλλων εταιρειών – απολαμβάνουν και άλλα οφέλη στη Λετονία. Από τις αρχές του 2013, τα ξένα κέρδη τους που έχουν κερδίσει μέσω των μερισμάτων και των πωλήσεων μετοχών είναι αφορολόγητα. Η μεταφορά των κερδών αυτών εκτός της χώρας επίσης δεν φορολογείται. Επιπλέον, από το 2014 οι εταιρείες εκμετάλλευσης της Λετονίας δεν θα πρέπει πλέον να πληρώνουν φόρους για τους τόκους και τα τέλη έκδοσης αδειών που καταβάλλουν σε ξένες εταιρείες.
Τέτοιες δομές επιτρέπουν στους ξένους όχι μόνο να αφήνουν τα χρήματά τους στη Λετονία, αλλά και να την χρησιμοποιούν ως προγεφύρωμα για τη μεταφορά χρημάτων με χαμηλό κόστος από την Ευρώπη προς φορολογικούς παραδείσους, όπως τα νησιά Κέιμαν. Πράγματι, το δίκαιο της Λετονίας θα επιβάλει ακόμη λιγότερους περιορισμούς και χαμηλότερα τέλη για τέτοιου είδους μεταφορές από ό, τι υπάρχουν σε χώρες όπως η Μάλτα, η Ιρλανδία, η Κύπρος και οι Κάτω Χώρες.
Ο Markus Meinzer, αναλυτής του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης, έχει ήδη αρχίσει να αποκαλεί τη Λετονία «Λουξεμβούργο για τους φτωχούς». Επισήμως, η Λετονία έχει βελτιώσει τη νομοθεσία της για το ξέπλυμα χρήματος. Αλλά αρκετά κενά εξακολουθούν να υπάρχουν, σύμφωνα με μια ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από το Moneyval, το σώμα του Συμβουλίου της Ευρώπης που επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Στην έκθεση σημειώνεται ότι η τήρηση των νόμων δεν ελέγχεται αυστηρά σε όλες τις περιπτώσεις.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ύποπτα χρήματα συνεχίζουν να εμφανίζεται. Τον Απρίλιο του 2012, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε ότι η τράπεζα Parex της Λετονίας (η οποία άλλαξε από το όνομά της σε Reverta) βοήθησε αξιωματικούς από την Ακτή Ελεφαντοστού να παρακάμψουν τις διεθνείς κυρώσεις. Η τράπεζα αρνήθηκε να σχολιάσει τους ισχυρισμούς. Στα μέσα Ιουνίου του τρέχοντος έτους, σε μια άλλη λετονική τράπεζα επιβλήθηκε πρόστιμο € 191.000 επειδή βοήθησε να ξεπλυθούν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που είχαν κλαπεί από τη ρωσική κυβέρνηση.
Σκοτεινά κίνητρα
Η χρηματοπιστωτική αγορά της Λετονίας είναι κατά κύριο λόγο ελκυστική για τους πελάτες της από τη Ρωσία και τα πρώην σοβιετικά κράτη. Πολλοί ιδιώτες και εταιρικοί πελάτες από τις χώρες αυτές επιδιώκουν να διατηρήσουν τα χρήματά τους ασφαλή από την κλεπτοκρατική ελίτ στο εσωτερικό. Άλλοι έχουν πιο σκοτεινά κίνητρα.
Οι σχέσεις μεταξύ της Λετονίας και της Ρωσίας ήταν πάντα βαθιές. Ο μισός πληθυσμός της Ρίγα έχει ρωσικές ρίζες και επτά πτήσεις την ημέρα συνδέουν την πόλη με την ρωσική πρωτεύουσα. Ακόμη και έξω από τη Ρίγα, οι περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν τη ρωσική γλώσσα και τη νοοτροπία. «Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Λετονία επεκτείνει συνεχώς την κατάστασή της ως περιφερειακό κέντρο τραπεζικής για τις πρώην σοβιετικές περιοχές», λέει η Tatiana Lutinska της Prime Consulting, η οποία διαχειρίζεται εταιρείες εκμετάλλευσης ξένων πελατών. Χάρη στη μείωση των φορολογικών συντελεστών και του ευρώ, το ενδιαφέρον μεγαλώνει. «Λαμβάνουμε εκατοντάδες αιτήσεις από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν και την Ουκρανία. Πολλοί θέλουν να μεταφέρουν τα χρήματά τους από την Κύπρο προς τη Λετονία. Είμαστε πλέον καλύτερα από την Κύπρο» λέει.
Άλλοι προσπαθούν επίσης να επωφεληθούν από την ατμόσφαιρα φόβου που περιβάλλει την Κύπρο. Ο Privacy Management Group, ένας offshore όμιλος που εδρεύει στην Κύπρο, προσέφερε στους πελάτες στο τέλος του Μαρτίου του ειδικούς όρους, αν ήθελαν να ανοίξουν ένα νέο λογαριασμό στη Λετονία. Η προσφορά αυτή έγινε ακριβώς όταν ξέσπασε η τραπεζική κρίση στην Κύπρο. Εκείνη την εποχή, η Λευκωσία αναγκάστηκε να κλείσει τις τράπεζες της χώρας για 12 ημέρες ώστε να μην μεταφέρουν τεράστιες ποσότητες χρημάτων στο εξωτερικό.
Σταθερό χρηματοπιστωτικό σύστημα;
Προς το παρόν, υπάρχει μικρή ανησυχία για την οικονομική υγεία της Λετονίας. Οι ισολογισμοί των τραπεζών στη χώρα ισοδυναμούσαν μόνο με 128 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας στο τέλος του περασμένου έτους. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 359 τοις εκατό.
Αλλά με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές και την επικείμενη συμμετοχή της στην ευρωζώνη, αυτό θα μπορούσε σύντομα να αλλάξει. «Το μερίδιο της Λετονίας από τα τέλη που καταβάλλουν οι υπεράκτιοι φορολογικοί παράδεισοι έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια», λέει ο Meinzer του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης. «Η τάση αυτή είναι πιθανό να συνεχιστεί». Ο διευθυντής της τράπεζας Rietumu ελπίζει ότι «τουλάχιστον το 10 τοις εκατό του κεφαλαίου στην Κύπρο θα έρθει στη Λετονία» μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.
Η ΕΕ, αντιθέτως, έγραψε στην Έκθεση για τη Σύγκλιση για τη Λετονία στις αρχές Ιουνίου ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας είναι σταθερό. Ο πρωθυπουργός της Λετονίας Βάλντις Ντομπρόβσκις προσπάθησε επίσης να καθησυχάσει τις ανησυχίες. «Ο νέος φορολογικός νόμος θεσπίστηκε προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομικής αγοράς μας, αλλά δεν θα δημιουργήσει σίγουρα μια μαζική εισροή κεφαλαίου», είπε πρόσφατα σε συνέντευξη στο SPIEGEL ONLINE. «Ο νόμος δεν έρχεται σε αντίθεση με τα κριτήρια σταθερότητας της ευρωζώνης».
Στην πραγματικότητα, όμως, τα κριτήρια σταθερότητας δεν ζητούν μια ανάλυση των κινδύνων που συνεπάγεται το λετονικό μοντέλο φορολόγησης, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος. «Είναι λάθος που τα κράτη μέλη της ευρωζώνης προσέχουν μόνο τον πληθωρισμό και την δημοσιονομική υγεία τους, όταν νέες χώρες εισάγονται στην νομισματική ένωση», λέει ο Sven Giegold των Πρασίνων. Πρέπει οι νόμοι να γίνουν σύμφωνα με τους κανόνες της ευρωζώνης. Αλλά αυτό δεν φαίνεται ρεαλιστικό. Όσο οι χώρες – ιδρυτικά μέλη της ευρωζώνης, όπως το Λουξεμβούργο, εξακολουθούν να υπερασπίζονται την χρηματοοικονομική αγορά τους, οι φορολογικοί παράδεισοι θα συνεχίσει να εισάγονται στην κοινή νομισματική ζώνη. Κι έτσι θα υπάρχουν ακόμη περισσότεροι κίνδυνοι για το ήδη προβληματικό νόμισμα.
