Πώς τα όρη κατορθώνουν να ζουν… σαν τα ψηλά βουνά και να μένουν όρθια για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια ενώ κανονικά θα έπρεπε να «τρώγονται» από τη διάβρωση και κάποια στιγμή να εξαφανίζονται; Μια μελέτη δίνει για πρώτη φορά μια απάντηση, η οποία εκτός από ικανοποιητική είναι και απρόσμενη. Το μοντέλο που προτείνει δείχνει ότι οι ίδιες οι δυνάμεις της διάβρωσης είναι αυτές που χαρίζουν στις οροσειρές της Γης τη μακροζωία τους.
Ο,τι ανεβαίνει κατεβαίνει
Σύμφωνα με τις κρατούσες θεωρίες τα βουνά, τα οποία υψώνονται όταν οι τεκτονικές πλάκες συναντιούνται μεταξύ τους σπρώχνοντας προς τα επάνω τον φλοιό της Γης, θα πρέπει με την πάροδο του χρόνου να «κονταίνουν», υποκύπτοντας στη διάβρωση που υφίστανται εξωτερικά, από παράγοντες όπως η βροχή, οι παγετώνες και οι κατολισθήσεις, αλλά και εκ των έσω, από τους ποταμούς που διαβρώνουν το μητρικό πέτρωμα στη βάση τους. Λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους διαβρωτικούς παράγοντες, τα υπάρχοντα μοντέλα δίνουν στις οροσειρές περιορισμένο χρόνο ζωής: ένα όρος ύψους 4.000 μ. για παράδειγμα θα πρέπει να χάνει το μισό ύψος του μέσα σε 20 εκατομμύρια χρόνια. Παρ’ όλα αυτά πολλές οροσειρές της Γης, από τα Απαλλάχια στις Ηνωμένες Πολιτείες ως τα Ουράλια στη Ρωσία, στέκονται σταθερά στο ύψος τους εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.
Τώρα μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature» δίνει μια απάντηση σε αυτό το παράδοξο. Το μυστικό, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ορχους στη Δανία με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Εγκχολμ, βρίσκεται στην αλληλεπίδραση των μηχανισμών της διάβρωσης. Αντί να συνεργούν για να «κοντύνουν» τα βουνά, όπως υποστηρίζει η κρατούσα θεωρία, κατά κάποιον τρόπο αλληλοεξουδετερώνονται επιβραδύνοντας σημαντικά τη διαβρωτική διαδικασία.
Φρένο στον φαύλο κύκλο
Ως τώρα οι ειδικοί θεωρούσαν ότι ο κύριος διαβρωτικός παράγοντας για τα όρη είναι οι ποταμοί, οι οποίοι «τρώνε» σιγά-σιγά το μητρικό πέτρωμα στο εσωτερικό των βουνών αν τα νερά τους μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες λειαντικής άμμου και άλλων σωματιδίων. Οταν τα βουνά «σπρώχνονται» προς τα πάνω από την κίνηση των τεκτονικών πλακών, πρεσβεύει η υπάρχουσα θεωρία, οι «νεόκοπες» πλαγιές τους είναι σε μεγάλο βαθμό απότομες, με αποτέλεσμα να υφίστανται συχνές κατολισθήσεις. Οι κατολισθήσεις αυτές διοχετεύουν περισσότερα διαβρωτικά υλικά στους ποταμούς, οι οποίοι με τη σειρά τους πυροδοτούν νέες κατολισθήσεις σε έναν φαύλο κύκλο που, με την πάροδο των χιλιετιών, «τρώει» σιγά-σιγά τις οροσειρές.
Προσομοιώνοντας ωστόσο τη διαδικασία εξέλιξης των βουνών αμέσως μετά την ανύψωσή τους από την κίνηση των τεκτονικών πλακών, οι επιστήμονες από τη Δανία ανακάλυψαν ότι τα πράγματα μάλλον δεν εξελίσσονται ακριβώς κατ’ αυτόν τον τρόπο. Διαπίστωσαν ότι οι πλαγιές των οροσειρών καθώς διαβρώνονται αρχίζουν σιγά-σιγά να γίνονται πιο ομαλές και πιο σταθερές – η ροπή τους προς τις κατολισθήσεις μειώνεται. Μαζί με αυτήν μειώνεται και η εισροή λειαντικών στοιχείων στους ποταμούς, και άρα και η διαβρωτική τους δράση. Ετσι, καθώς οι δύο σημαντικότεροι παράγοντές της μπαίνουν σε «ύφεση», η διάβρωση σε μεγάλο βαθμό «φρενάρει». Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο ο χρόνος ζωής των ψηλών βουνών ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια χρόνια – διάστημα πολύ πιο κοντινό στην ηλικία των μεγάλων οροσειρών του πλανήτη.
