Κι όμως, εκεί που νομίζουμε ότι ξέρουμε τα πάντα!

Η διαφορά μεταξύ του εξυπνάκια και του επιστήμονα είναι μία και απλή: ο εξυπνάκιας νομίζει ότι τα ξέρει όλα, την ίδια στιγμή που ο επιστημονικός νους παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τίποτα.

Ρωτήστε όποιον ειδικό σε κάποιο πεδίο θέλετε: θα παραδεχτεί ότι τα πράγματα που αγνοεί υπερτερούν καθοριστικά των γνώσεων που έχει, παρά το γεγονός ότι έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη του επιστημονικού αντικειμένου του.

Και γι’ αυτό άλλωστε έχουμε την επιστήμη και τα λοιπά συστήματα γνώσης, στην προσπάθειά μας να αποκαλύψουμε τα μυστήρια που περιβάλλουν τον κόσμο μας και να δώσουμε επιτέλους μια πειστική απάντηση!

Μόνο που κάποια από τα μυστήρια αυτά παραείναι κοινότοπα για να εξηγηθούν, σε μια συμπαντική συνωμοσία λες που είμαστε ακόμα σε εμβρυακό επίπεδο.

Γιατί σε τελική ανάλυση, ακόμα δεν κατανοούμε:

• Τα όνειρα

Από τη στιγμή που ο πρώτος πρωτόγονος συγγενής μας ονειρεύτηκε το κορίτσι των σπηλαίων των ονείρων του, τα όνειρα είναι μια καθημερινή πρακτική. Κι ενώ έχουμε αποκωδικοποιήσει τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς του ονείρου, με τη φυσιολογία και τη νευροψυχολογία να παρέχουν πλέον πειστικές εξηγήσεις για την ονειρική μηχανική, ακόμα δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα γιατί συμβαίνει αυτό! Και δεν μας λείπουν βέβαια οι θεωρίες (αλίμονο!), με μια σειρά επιστημονικών κλάδων να προσπαθούν να ρίξουν φως στο κατά τα άλλα ακατανόητο φαινόμενο. Το θέμα είναι ότι δεν έχουμε φτάσει καν κοντά στο να καταλάβουμε τη βαθύτερη ονειρική φύση, με το πελώριο αυτό «γιατί» να πλανάται σαν φάντασμα πάνω από κάθε προσπάθεια αποκάλυψης…

• Τον θάνατο

Ο θάνατος παραμένει ένα από τα τελευταία μεγάλα μυστήρια που ανθίστανται σθεναρά στην όποια προσπάθεια αποκωδικοποίησής τους, με τις ερευνητικές υποθέσεις να γεννούν τελικά περισσότερα ερωτήματα από αυτά που καλούνται να απαντήσουν. Μια σειρά από μεταφυσικά και φιλοσοφικά θέματα εμπλέκονται στην επιστημική πραγμάτευση του θέματος (όπως τι γίνεται με τη συνείδηση π.χ.), με τη θρησκεία και τη ζωή μετά θάνατον να συσκοτίζει ακόμα περισσότερο το τοπίο. Δεν είναι τόσο το «γιατί πεθαίνουμε;» όσο το «τι γίνεται τελικά»; Κι αν πρόκειται για εμπειρία που πρέπει μάλλον να τη ζήσεις για να την καταλάβεις, η περιχαράκωση του θέματος στο προσωπικό επίπεδο κάνει την εξήγηση του θανάτου θέμα γούστου και ερμηνείας…

• Τη ζωή

Ένα από τα διαπρεπέστερα μυστήρια της ανθρωπότητας παραμένει στο σκοτάδι, παρά το γεγονός ότι όλοι… ζούμε! Την ώρα που η ανθρωπότητα παράγει πλέον τεχνητή ζωή, δεν μπορεί να κατανοήσει το φυσικό αντίστοιχό της. Τι ξέρουμε για τη ζωή; Ιστορικού τύπου γνώσεις: κάποια στιγμή στην ιστορία της Γης, κάπου 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, τα μόρια άρχισαν να εμπλέκονται σε ολοένα και περισσότερο περίπλοκες χημικές ενώσεις, γεγονός που κατέληξε προοδευτικά στο RNA και, τελικά, στη ζωή, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Υπάρχει βέβαια και ο ευφυής σχεδιασμός, με τη ζωή να αποτελεί τερτίπι της θεϊκής βούλησης, η απόδειξη ωστόσο εδώ αναμένεται ακόμη. Και δεν είναι ότι δεν προσπαθούμε: επιστήμονες στα πέρατα του κόσμου προσπαθούν να αναδημιουργήσουν στο εργαστήριο τις συνθήκες που επικρατούσαν στη Γη και οδήγησαν στην εμφάνιση της ζωής, χωρίς καρπούς ακόμα…

• Το Σύμπαν

Την ώρα που δεν έχουμε ακόμα εξηγήσει τα της Γης, στρέφουμε τα μάτια μας στον ουρανό και το μοναδικής αισθητικής τοπίο του και αναρωτιόμαστε: τι υπάρχει εκεί έξω και -κυρίως- τι είναι αυτό; Οι γνώσεις μας για το Σύμπαν είναι σήμερα στο καλύτερο δυνατό σημείο, έχουμε κάνει και τις τσάρκες μας στο Φεγγάρι, μέχρι και να ερίζουμε φτάσαμε αν το Σύμπαν επεκτείνεται, ποια είναι τα όριά του κ.λπ. Κι όμως, για κάτι σαν το Διάστημα που είναι μέρος των πάντων οι γνώσεις μας είναι κλεισμένες στο επίπεδο της υπόθεσης εργασίας, με τις τελεσίδικες απαντήσεις να μην έχουν καν αρχίσει να διαφαίνονται…

• Την Ιστορία

Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την Ιστορία ως ένα είδος μεγάλης -και γραμμικής- αφήγησης που καταλήγει στο σήμερα. Μόνο που το καλοβαλμένο σχήμα αποτελείται από… τεράστιες εννοιολογικές τρύπες και ιστορικά κενά, με τη σύγχρονη ιστοριογραφία να τρέχει να μαζέψει τα ασυμμάζευτα! Ολόκληροι αιώνες ιστορικής καταγραφής συνοψίζονται σε μία και μόνο ιστορική πηγή, με τη γνώση μας να είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα ερευνητικής ανασυγκρότησης ή απλής εικασίας. Ακόμα και για «δημοφιλείς» ιστορικές περιόδους με πλήθος πηγών και αρχαιολογικών ευρημάτων, όπως η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και η αρχαία Ελλάδα, μας λείπουν ζωτικές πληροφορίες για να συμπληρωθεί το παζλ. Κι αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας τους ιστορικούς που παραδέχονται με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι για «πασίγνωστα» γεγονότα οι έγκυρες αναφορές είναι λιγοστές ή απουσιάζουν εντελώς, τότε καθίσταται πράγματι ενοχλητικό το πόσο λίγα ξέρουμε για το παρελθόν…

• Την τέχνη

Ακόμα κι αν είχαμε τη δυνατότητα να ρωτήσουμε κάθε καλλιτέχνη που πέρασε από τη Γη, είναι πιθανότατο να παίρναμε μια ασαφή απάντηση. Γιατί φτιάχνουμε τέχνη λοιπόν δεν ξέρουμε, αν και το κάνουμε με μεγάλη μαεστρία εδώ και χιλιάδες χρόνια! Κανείς εξελικτικός λόγος δεν υπαγόρευσε στον πρωτόγονο να ζωγραφίζει στα σπήλαια, καθώς κανένα πλεονέκτημα δεν αποκομίζουμε ως είδος από την αισθητική. Γιατί το κάνουμε τότε; Θεωρίες σαφώς και υπάρχουν, αποτυγχάνουν ωστόσο να περικλείσουν τη «μεγάλη εικόνα». Αν λοιπόν και η καλλιτεχνική έκφραση λογίζεται πλέον ως ανάγκη, παραμένει μυστήριο η ίδια η ύπαρξή της…

• Τη λογοτεχνία

Τι είναι αυτό που μας συγκινεί (και τι είναι η ίδια η συγκίνηση δηλαδή;) στο αγαπημένο μας βιβλίο; Μπορούμε να συζητάμε για ώρες για υφολογικά χαρακτηριστικά και βαθύτερα νοήματα, ο συναισθηματικός αντίκτυπος που επιφέρει ωστόσο στον ψυχισμό μας μια σειρά προτάσεων σε σωστή σειρά δεν μπορεί να κατανοηθεί! Κι επειδή το θέμα από δω και πέρα εμπίπτει στα της τέχνης, ας πάμε στο επόμενο…

• Τη φωτιά

Εδώ τα πράγματα είναι απλούστερα απ’ όσο νομίζουμε: την ώρα που ξέρουμε με τη βοήθεια της επιστήμης τι είναι και πώς φτιάχνεται η φλόγα, δεν μπορούμε να την προσλάβουμε! Ύλη δεν είναι κι όμως τη βλέπουμε, αν αυτό δεν είναι περίεργο, τι είναι τότε; Κι ενώ η φωτιά άλλαξε τις ζωές μας καθοριστικά, συνεχίζουμε να μην καταλαβαίνουμε τι στο καλό είναι αυτό το κόκκινο «πράμα» που τσουρουφλίζει…

• Τη βαρύτητα

Το γιατί πέφτει το μήλο από το δέντρο ο Νεύτωνας το κατάλαβε καλά, μόνο που τα χρόνια από τότε έχουν περάσει και η σύγχρονη φυσική καταλήγει μάλλον στο προφανές: η βαρύτητα αψηφά τους νόμους της βαρύτητας! Χωρίς να μπούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες, θα περιοριστούμε να αναφέρουμε ότι η βαρύτητα είναι η μόνη από τις 4 βασικές δυνάμεις που καταφέρνει να αντιφάσκει με τον εαυτό της, την ίδια στιγμή που μπορεί και να εκμηδενιστεί αν γίνουμε αρκετά μικροί. Είναι στην πραγματικότητα τέτοια σπαζοκεφαλιά για τη σύγχρονη επιστήμη που μερικοί διαπρεπείς φυσικοί διακήρυξαν πρόσφατα ότι η βαρύτητα δεν υπάρχει! Κι αυτό το ακατανόητο γεγονός περιβάλλει πλέον τις περισσότερες από τις νέες γνώσεις μας στον τομέα της σύγχρονης φυσικής: κάθε φορά που κάνουμε μια επαναστατική τομή στη γνώση, πείτε το και ανακάλυψη, αποδεικνύεται ότι ξέρουμε τελικά πολύ λιγότερα για τον κόσμο απ’ όσο είχαμε πιστέψει…

• Τα πάντα

Εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα είχαμε πιστέψει ειλικρινά ως ανθρωπότητα ότι είχαμε αγγίξει σχεδόν τα όρια της γνώσης. Εντάξει, κάποια μικροπράγματα παρέμεναν ακόμα στο σκοτάδι, μερικές ανωμαλίες συνέχιζαν να διαπιστώνονται, το μεγαλύτερο μέρος πάντως του γνωστού κόσμου είχε εξηγηθεί και οι φυσικοί της εποχής καλούσαν τα παιδιά να μην ασχοληθούν με το επιστημονικό πεδίο, μιας και η φυσική είχε κλείσει ως επιστήμη! Μετά βέβαια ήρθε ο Αϊνστάιν και η θεωρία της Σχετικότητας, ο Σρέντιγκερ και η κβαντομηχανική του και τα πράγματα έγιναν κουλουβάχατα. Κι ενώ μαζέψαμε άρον-άρον τα κομμάτια μας και καταλήξαμε ότι αυτοί τελικά είχαν δίκιο, τα κατοπινά χρόνια έμελλε να αποδειχθούν ακόμα πιο απαιτητικά στη στήριξη των μεγάλων εξηγητικών του κόσμου θεωριών. Αφήσαμε λοιπόν τα «μεγάλα» και ασχοληθήκαμε με τα «μικρά» και «τετριμμένα», εκεί που οι γνώσεις μας είναι μετρήσιμες και… ασφαλέστερες. Όσο για τα μεγάλα ερωτήματα, τα αφήσαμε στη μεταφυσική, τη θρησκεία και το βουντού, μιας και αυτό τελικά το «γιατί» αποδεικνύεται δυσκολότερος αντίπαλος απ’ όσο είχαμε αρχικά πιστέψει. Τελικά, εκεί που καταλήξαμε είναι ότι τίποτα δεν βγάζει νόημα, με την ίδια την ύπαρξη που το συλλαμβάνει αυτό να είναι επίσης ένα τίποτα…

www.newsbeast.gr