Αλλάζουν οι μισθοί από τις 15 Μαΐου για ένα και πλέον εκατομμύριο εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα, καθώς μπαίνει σε εφαρμογή μια σειρά από ρυθμίσεις και διατάξεις που ψηφίστηκαν από το 2011 και ανατρέπουν το σύστημα αμοιβών που καθόριζαν τόσο η εθνική όσο και οι κλαδικές συμβάσεις.
Η ουσιαστική αλλαγή από αυτές τις ρυθμίσεις είναι ότι από τις 15 Μαΐου παύει να είναι υποχρεωτική η καταβολή επιδομάτων που προβλέπουν οι συλλογικές συμβάσεις και πλέον οι εργοδότες και οι επιχειρήσεις δεσμεύονται μόνο να καταβάλουν το βασικό μισθό της κάθε σύμβασης και 4 μόνον επιδόματα: προϋπηρεσίας, τέκνου, πτυχίου και ανθυγιεινής εργασίας.
Αυτή και μόνο η αλλαγή συμπαρασύρει προς τα κάτω τις αμοιβές για ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων, οι συμβάσεις των οποίων έληξαν και δεν ανανεώθηκαν.
Η αρχή γίνεται από 45 κλαδικές συμβάσεις που έληξαν στις 14/2/2013 και στις 14/5/2013 λήγει και η τρίμηνη μετενέργεια εντός της οποίας θα έπρεπε να είχαν ανανεωθεί, ώστε να προβλεφθούν νέοι όροι και μέσω αυτών η διατήρηση περισσότερων επιδομάτων πέραν των τεσσάρων που ορίζει ως υποχρεωτικά η νομοθεσία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύμβαση των τραπεζοϋπαλλήλων, που έληξε στις 14/2/2013 και αν δεν υπογραφεί νέα μέχρι 14/5/2013, τότε από την επομένη και μετά οι τραπεζίτες δεν υποχρεώνονται από το νόμο να καταβάλουν όλα τους τα επιδόματα εκτός από τέσσερα. Χωρίς νέα σύμβαση, τόσο οι τραπεζοϋπάλληλοι όσο και άλλοι μισθωτοί κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με μειώσεις που φτάνουν και το 30% με 35%.
Όμως, ακόμη και η υπογραφή νέων συμβάσεων δεν εγγυάται τη σταθερότητα των αποδοχών, καθώς με το νόμο 4093/12 η διαπραγμάτευση για τους μισθούς μπορεί πλέον να ξεκινήσει ακόμη και από τα 586 ευρώ!
Οι αλλαγές που έρχονται σε λιγότερο από 10 μέρες θα φέρουν τα πάνω-κάτω στην αγορά εργασίας. Ο Τύπος της Κυριακής επεξεργάστηκε όλες τις διατάξεις που μπαίνουν σε ισχύ και παρουσιάζει το νέο τοπίο στο σύστημα αμοιβών με έναν αποκαλυπτικό οδηγό ερωτήσεων και απαντήσεων που αφορά στο σύνολο των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.
1. Ποιες συμβάσεις εφαρμόζονται σήμερα;
Επικρατούν κατά κράτος οι επιχειρησιακές και οι αόριστης διάρκειας (ατομικές). Οι κλαδικές έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Το 2012 υπογράφτηκαν σχεδόν 1.000 επιχειρησιακές συμβάσεις και μόλις 12 κλαδικές συμβάσεις! Το 2013 υπογράφηκαν 3 κλαδικές και 70 επιχειρησιακές.
2. Τι ίσχυε και τι αλλάζει στις επιχειρησιακές και τις ατομικές συμβάσεις;
Πριν από την ψήφιση των εργασιακών μέτρων, οι επιχειρησιακές συμβάσεις δεν μπορούσαν να προβλέψουν χαμηλότερους μισθούς από αυτούς που καθόριζαν οι εκάστοτε κλαδικές συμβάσεις. Οι δε ατομικές συμβάσεις δεν μπορούσαν να έχουν μισθούς κάτω από αυτούς της Εθνικής Σύμβασης. Κατά κόρον όμως οι λίγες επιχειρησιακές και ατομικές συμβάσεις που υπογράφονταν έδιναν μισθούς πάνω από τα όρια των κλαδικών συμβάσεων. Με το Μνημόνιο και την επιλογή της εσωτερικής υποτίμησης δόθηκε η δυνατότητα αρχικά με το νόμο 4024/11 (επί Κατσέλη στο Εργασίας) και μετέπειτα με το νόμο 4046/12 (με πρωθυπουργό τον Λ. Παπαδήμο και υπουργό τον Γ. Κουτρουμάνη) να υπογράφονται επιχειρησιακές και ατομικές συμβάσεις που να αποκλίνουν προς τα κάτω από τις κλαδικές και να έχουν ως «πάτωμα» όχι το μισθό της Εθνικής Σύμβασης, αλλά το νομοθετημένο από το κράτος μισθό που μειώθηκε κατά 22% (και κατά 32% για τους μέχρι 25 ετών) από το μισθό της Εθνικής Σύμβασης. Έτσι, με την 6η Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου της 28ης/2/2012, ο μισθός της Εθνικής Σύμβασης των 751 ευρώ έπεσε στα 586 ευρώ (-22%) και στα 511 ευρώ (-32%) για τους μέχρι 25 ετών. Έτσι, με το συνδυασμό των νόμων του Μνημονίου, ένας εργοδότης μπορούσε να ζητήσει από το προσωπικό την υπογραφή επιχειρησιακής σύμβασης με μειώσεις μισθών. Πράγμα που έγινε σε ευρεία κλίμακα.
3. Τι είναι η λεγόμενη μετενέργεια και πώς επηρεάζει τους μισθούς;
Κάθε σύμβαση που υπογράφεται με ημερομηνία λήξης ισχύει για ένα τρίμηνο μετά τη λήξη της. Στο τρίμηνο αυτό όλοι οι όροι της σύμβασης που έληξε «μετενεργούν» στις αποδοχές των εργαζομένων, δηλαδή στο τρίμηνο αυτό ο εργαζόμενος εξακολουθεί να αμείβεται με τις αποδοχές της σύμβασης που έληξε, είτε είναι κλαδική είτε επιχειρησιακή είτε ατομική.
4. Τι γίνεται μετά το τρίμηνο της μετενέργειας και τι προβλέπουν οι νέες ρυθμίσεις που μπαίνουν από τις 15 Μαΐου του 2013 σε ισχύ;
Με την 6η Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου (της 28ης/2/2012) αποφασίστηκε ότι 3 μήνες αφότου λήξει η σύμβαση (μετενέργεια) και υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει υπογραφτεί νέα στο διάστημα αυτό (των 3 μηνών), ο εργαζόμενος εξακολουθεί να παίρνει το βασικό μισθό της σύμβασής του και μόνο 4 επιδόματα: επίδομα τέκνων (5% για κάθε παιδί), επίδομα λόγω προϋπηρεσίας, επίδομα σπουδών (15%-25%) και ανθυγιεινό επίδομα. Όλα τα άλλα τυχόν ειδικά και κλαδικά επιδόματα που προβλέπονταν στη σύμβαση που έληξε παύουν να ισχύουν και δεν είναι υποχρεωμένος να τα καταβάλλει ο εργοδότης, παρά μόνο κατόπιν νέας σύμβασης.
5. Τι πρακτικό αποτέλεσμα επιφέρει η διά νόμου απάλειψη των επιδομάτων; Επιφέρει δυνητικά μείωση μισθών καθώς πολλοί εργοδότες και πολλές επιχειρήσεις που ακολουθούσαν τους όρους των κλαδικών συμβάσεων αποδεσμεύονται μετά τη μετενέργεια και δεν έχουν υποχρέωση να καταβάλλουν τα διάφορα επιδόματα, παρά μόνον τα 4 για τα οποία τους υποχρεώνει ο νόμος.
6. Επηρεάζονται οι υπερωρίες;
Ναι. Όταν αναγγέλλονται στο ΣΕΠΕ πληρώνονται με 40% και όταν δεν αναγγέλλονται με 80% επί του ωρομισθίου.
7. Σε τι ποσοστά μπορεί να φτάσει η μείωση μισθών με την κατάργηση επιδομάτων;
Για πολλούς εργαζομένους που έχουν συμβάσεις με 7 ή 8 ειδικά επιδόματα, η μείωση στις αποδοχές που είχαν πριν και στις αποδοχές που δυνητικά θα έχουν μετά τη μετενέργεια μπορεί να ξεπεράσει και το 30%-35%. Προσοχή όμως γιατί η περίπτωση της μετενέργειας αφορά κυρίως κλαδικές συμβάσεις που έληξαν για μισθωτούς που δεν είχαν έως τώρα καμία μείωση, ούτε με επιχειρησιακές ούτε με ατομικές συμβάσεις.
8. Πώς μπορεί να αμυνθεί ο εργαζόμενος απέναντι στο ενδεχόμενο να έχει μείωση μισθού λόγω λήξης της μετενέργειας;
Μόνο με έναν τρόπο: να υπάρξει στο τρίμηνο της μετενέργειας νέα συλλογική –κλαδική, ή επιχειρησιακή- σύμβαση ώστε να επανακαθοριστούν οι αμοιβές και να διατηρήσει τα επιδόματα, έστω και με λελογισμένες μειώσεις. Προσοχή όμως γιατί σε περίπτωση κλαδικής σύμβασης, αν μια επιχείρηση δεν είναι μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης που την έχει υπογράψει, δεν δεσμεύεται να ακολουθήσει τους όρους της καθώς έχει καταργηθεί η λεγόμενη επεκτασιμότητα στις κλαδικές συμβάσεις. Και ως εκ τούτου δεν ισχύουν αυτόματα για όλους τους εργαζόμενους αλλά μόνο για όσους είναι μέλη των Σωματείων που τις συνυπογράφουν. Πολύ περισσότερο όταν μια επιχείρηση δεν είναι μέλος εργοδοτικής οργάνωσης μπορεί να ξεκινήσει τη διαπραγμάτευση για επιχειρησιακή, και ατομική σύμβαση, από τα 586 ευρώ!
9. Τι θα γίνει αν ο εργαζόμενος πάει σε ατομική διαπραγμάτευση;
Εδώ ο κανόνας λέει ότι μια επιχείρηση μπορεί να εφαρμόσει ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα αμοιβών, με όρια από 586 ευρώ… μέχρι 5.586 ευρώ ανάλογα με το τι θέλει από τον κάθε υπάλληλο. Δεν υπάρχει δηλαδή οριζόντιο σύστημα αμοιβών, αλλά οι αποδοχές καθορίζονται στην ουσία ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης και με τις ικανότητες των υπαλλήλων της να ανταποκριθούν σε αυτές τις ανάγκες-απαιτήσεις. Στην ελληνική αγορά όμως που επικρατούσε για χρόνια το οριζόντιο σύστημα αμοιβών, η επικράτηση των επιχειρησιακών και η αύξηση των ατομικών συμβάσεων, λειτούργησαν ως εργαλείο μείωσης των μισθών, με το φόβητρο των απολύσεων. Αυτή η πρακτική όμως υπονομεύει ως ένα βαθμό την ανταγωνιστικότητα και κυρίως την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών.
10. Είναι εφικτή η υπογραφή συλλογικής σύμβασης που θα περιορίζει τις απώλειες με τα δεδομένα που επικρατούν σήμερα στην αγορά;
Εξαρτάται από τον κλάδο όπου ανήκει η κάθε επιχείρηση, τον ανταγωνισμό της αγοράς, τις ανάγκες της σε εξειδικευμένο προσωπικό, την πολιτική μισθών κ.λπ. Υπάρχουν -λίγες- επιχειρήσεις που έχουν τέτοιο σύστημα αμοιβών και δίνουν αυξήσεις ανάλογα με την επίτευξη στόχων. Σε κάποιες, μάλιστα, ο πρώτος μισθός για ανειδίκευτο υπάλληλο ξεκινά από 950 ευρώ.
11.Ένας εργαζόμενος που είχε κλαδική σύμβαση η οποία έληξε και δεν ανανεώθηκε τι επιπτώσεις θα έχει μετά τις 15 Μαΐου;
Ανάλογα με το είδος της σύμβασης και το αν ο εργοδότης είναι μέλος εργοδοτικής οργάνωσης που συμμετέχει σε συλλογικές διαπραγματεύσεις θα έχει τις παρακάτω επιπτώσεις:
α) Αν η σύμβασή του έληξε πριν από τις 14/2/2012 και δεν έχει υπογράψει καμία άλλη (ούτε επιχειρησιακή ούτε ατομική), τότε μετά τις 15 Μαΐου ο εργοδότης του ή η επιχείρηση όπου εργάζεται δεν δεσμεύεται να του καταβάλλει τυχόν ειδικά επιδόματα, εκτός από το επίδομα τέκνων, προϋπηρεσίας, σπουδών και ανθυγιεινό.
β) Αν η σύμβαση έληξε και έχει υπογράψει επιχειρησιακή διετούς διάρκειας μετά τις 14/2/2012, δεν επηρεάζεται και θα εξακολουθήσει να έχει τις αμοιβές που συμφώνησε μέχρι την ημερομηνία που λήγει η επιχειρησιακή του σύμβαση. Μετά τη λήξη της θα μπει στο τρίμηνο της μετενέργειας. Προσοχή όμως γιατί πλέον η ανώτατη διάρκεια όλων των συμβάσεων που έχουν υπογραφτεί μετά τις 14/2/2012 είναι μέχρι 3 χρόνια.
γ) Αν ο εργοδότης του είναι μέλος των οργανώσεων (ΣΕΒ, ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ) που διαπραγματεύονται με τη ΓΣΕΕ, τότε ο εν λόγω εργαζόμενος ακόμη και αν έχει επιχειρησιακή σύμβαση που έληξε δικαιούται μεν τα 4 επιδόματα, αλλά ο μισθός του δεν μπορεί να είναι χαμηλότερος από το μισθό της Εθνικής Σύμβασης επειδή ο εργοδότης του ή η επιχείρησή του είναι μέλος των εργοδοτικών οργανώσεων που συνυπέγραψαν την Εθνική Σύμβαση. Ως εκ τούτου, από τη στιγμή που ο μισθός της Εθνικής Σύμβασης ξεκινά από 751 ευρώ, ο εν λόγω εργαζόμενος με το που θα λήξει η επιχειρησιακή του σύμβαση δεν μπορεί να πέσει κάτω από τα 751 ευρώ.
δ) Αν ο εργοδότης του δεν είναι μέλος των οργανώσεων, τότε δεσμεύεται να καταβάλλει όχι το μισθό της Εθνικής Σύμβασης, αλλά το νομοθετημένο μισθό των 586 ευρώ και τα 4 επιδόματα.
12.Μπορεί να αλλάξει επιχειρησιακή ή ατομική σύμβαση πριν από τη λήξη της;
Ναι, εφόσον η επιχειρησιακή έχει υπογραφτεί στο διάστημα από 27/10/2011 μέχρι 12/11/2012. Σε αυτές τις περιπτώσεις και εφόσον οι εργοδότες δεν είναι μέλη των οργανώσεων που συμμετέχουν σε διαπραγματεύσεις για την Εθνική Σύμβαση, μπορούν να θέσουν αίτημα για τροποποίηση της ισχύουσας επιχειρησιακής σύμβασης και να ξεκινήσουν τη διαπραγμάτευση από τα 586 ευρώ + τα 4 επιδόματα.
13.Τι θα γίνει αν δεν υπογραφεί φέτος Εθνική Σύμβαση ανάμεσα στη ΓΣΕΕ και τα μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων;
Θα ισχύει για τους μεν εργοδότες – μέλη των οργανώσεων ο τελευταίος μισθός της Εθνικής Σύμβασης (751 ευρώ) εφόσον προχωρήσουν σε επιχειρησιακές ή ατομικές συμβάσεις, ενώ για τους εργοδότες που δεν είναι μέλη, θα ισχύει ο νομοθετημένος μισθός των 586 ευρώ στις διαπραγματεύσεις για επιχειρησιακή ή ατομική σύμβαση μαζί με τα 4 επιδόματα, σε κάθε περίπτωση.
14.Πώς μπορούν να επαναχορηγηθούν το επίδομα γάμου και άλλα επιδόματα;
Είτε με νέα σύμβαση που να το προβλέπει είτε ως οικειοθελής παροχή, εκτός σύμβασης, από τον εργοδότη.
Κώστας Κατίκος, στον “Τύπο της Κυριακής”
