ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ ΣΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ

Η πρόσφατη ανάδειξη του ζητήματος των πολεμικών αποζημιώσεων της Γερμανίας δεν είναι ούτε τυχαία ούτε περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα. Ένα συνέδριο που έλαβε χώρα προ ημερών στις Βρυξέλλες με κεντρικό θέμα τις γερμανικές οφειλές προς τη Ρουμανία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη συμμετοχή κοινοβουλευτικών και ακαδημαϊκών από διάφορες χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, αναδεικνύει μια πραγματικότητα που το Βερολίνο πασχίζει μάταια να αποφύγει: την εξόφληση ενός μεγάλου παλιού λογαριασμού.

Αν υπάρχει Γερμανία σήμερα, αυτό οφείλεται αφενός στη διορατικότητα των ΗΠΑ, οι οποίες θυσίασαν τεράστια ποσά ύστερα από δυο παγκοσμίους πολέμους, κι αφετέρου στην καλή θέληση των ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες παρόλο το βαρύτατο οικονομικό τίμημα που υπέστησαν από τη βιαιότητα των ναζί, έβαλαν στην άκρη τις όποιες απαιτήσεις για αποζημίωση. Η παραπάνω διαπίστωση δεν ανήκει σε κάποιον λαϊκιστή αντι-γερμανό, αλλά στον εξέχοντα Γερμανό οικονομολόγο-ιστορικό και νυν καθηγητή στο London School of Economics, Άλμπρεχτ Ριτσλ.

Ο τελευταίος έχει συχνά προειδοποιήσει για τους κινδύνους που απορρέουν από την αγνωμοσύνη του Βερολίνου προς τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης που εδώ και περίπου 60 χρόνια βάζουν πλάτη για να ευημερεί ο λαός της Γερμανίας. Για ακόμα μια φορά έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου την περασμένη εβδομάδα, σε εκδήλωση που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, με βασικό θέμα τις πολεμικές αποζημιώσεις της Γερμανίας προς τη Ρουμανία.

Όπως επισήμανε ο κ. Ριτσλ, οι Γερμανοί ξεχνούν ότι η χώρα τους είναι ο χειρότερος κακοπληρωτής στην ιστορία, έχοντας χρεοκοπήσει συνολικά τρεις φορές μέσα στα τελευταία 100 χρόνια! Υπενθυμίζει στους συμπατριώτες του ότι από το 1924 ως το 1929, η Γερμανία ζούσε και πλήρωνε τις αποζημιώσεις από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με δανεικά από τις ΗΠΑ. Δημιούργησε τότε μια τεράστια «φούσκα» χρέους που έσκασε μετά το Μεγάλο Κραχ, το 1931. Αυτά τα δανεικά η Γερμανία δεν τα γύρισε ποτέ στις ΗΠΑ, οι οποίες φυσικά ποτέ δεν απαίτησαν από το Βερολίνο αιματηρή λιτότητα για την αποπληρωμή του χρέους του.

ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΑ ΖΩΗΣ

Η ιστορία επαναλήφθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι ΗΠΑ διασφάλισαν να μην επαναληφθεί η καταβολή αποζημιώσεων από την (ξανά) ηττημένη Γερμανία. Για την τελευταία, τονίζει ο κ. Ριτσλ, αυτή ήταν μια χειρονομία-ζωής που έθεσε τις βάσεις για το «οικονομικό θαύμα» του Βερολίνου.

Παράλληλα, όμως, σήμαινε ότι τα θύματα της γερμανικής κατοχής στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έπρεπε να εγκαταλείψουν τις απαιτήσεις τους. Το… κερασάκι ήλθε το 1953 με το «κούρεμα» των οφειλών της Γερμανίας στις ΗΠΑ σε μηδαμινά επίπεδα.

Αυτές οι κινήσεις οδήγησαν τη Γερμανία σε πλεονεκτική οικονομική θέση, την ώρα που η υπόλοιπη Ευρώπη καλούνταν να σηκώσει το βάρος των συνεπειών της γερμανικής κατοχής.

Η τρίτη φορά που η Γερμανία γλίτωσε από το χρέος της, ήταν το 1990, όταν αρνήθηκε να πληρώσει τις αποζημιώσεις που προβλεπόταν σε περίπτωση επανένωσής της.

Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ’30
Σύμφωνα με τον κ. Ριτσλ, μόνο η γερμανική χρεοκοπία του ’30 είχε κόστος για τις ΗΠΑ ανάλογο με αυτό της κρίσης του 2008! Συγκριτικά, μια διαγραφή σήμερα του χρέους της Ελλάδας είναι ασήμαντη, το δε χρηματοδοτικό πρόβλημα της Κύπρου αστείο. Ο κ. Ριτσλ αντιπροσωπεύει μια όχι μεγάλη, είναι αλήθεια, μερίδα Γερμανών ακαδημαϊκών που τάσσονται κατά της σημερινής πολιτικής που ασκεί το Βερολίνο, το οποίο αποποιείται κάθε ευθύνης για τη δημιουργία μιας φούσκας χρέους στην Ευρωζώνη.

Οι φωνές τους έρχονται να προστεθούν σε ένα ολοένα διογκούμενο κύμα αγανάκτησης κατά της Γερμανίας, η οποία σήμερα εμφανίζεται να θέλει και την πίτα ανέγγιχτη και το σκύλο χορτάτο.

Για να αντιστραφεί η σημερινή εμπορική ανισορροπία στην Ευρώπη, θα έπρεπε για πάρα πολλά χρόνια, η Γερμανία να περιορίσει κατά πολύ τις εξαγωγές της στην Ευρώπη και να αυξήσει κατακόρυφα τις εισαγωγές της. Θα έπρεπε π.χ. να γεμίσουν οι δρόμοι της με Fiat, Seat και… Dacia, όπως ακριβώς έχουν γεμίσει με VW και Mercedes οι δρόμοι της περιφέρειας. Αυτό θα έπρεπε να συμβαίνει σε μια ουσιαστική οικονομική ένωση.

ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΠΕΙΣΜΑΤΙΚΑ
Η Γερμανία, όμως, όχι μόνο δεν συζητά κάτι τέτοιο, αλλά σε αντίθεση με την ευνοϊκότατη μεταχείριση που έτυχε από τους πιστωτές της στην πρόσφατη ιστορία της, αρνείται πεισματικά κάθε έννοια διαγραφής των χρεών του νότου. Η συναίνεσή της για παροχή οικονομικής βοήθειας στις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, γίνεται στη βάση δανείου που θα της αποφέρει κέρδη από την καταβολή τόκων, κι όχι στη βάση διαγραφής χρέους που οφείλεται στο ίδιο το Βερολίνο ή δωρεάν παροχής κεφαλαίων.

Το σκεπτικό της γερμανικής κυβέρνησης είναι ότι δεν θα πρέπει με τίποτα να επιβαρυνθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι. Αυτό, από μόνο του αποτελεί ιστορική ύβρι, καθώς έρχεται σε ευθεία αντιδιαστολή με την τεράστια επιβάρυνση που υπέστησαν οι φορολογούμενοι των ισοπεδωμένων από τη γερμανική πολεμική μηχανή χωρών, οι οποίες δέχτηκαν να διαγραφούν γερμανικά χρέη και να μην καταβληθούν οι πολεμικές αποζημιώσεις για να μη δοθεί η χαριστική βολή στο Βερολίνο.

ΥΒΡΙΣ ΚΑΙ ΝΕΜΕΣΙΣ
Όπου υπάρχει ύβρις, όμως, αργά ή γρήγορα έρχεται η νέμεσις. Στην Ευρωζώνη, χρειάστηκαν τρία χρόνια σκληρής λιτότητας υπό τη μορφή «προγραμμάτων προσαρμογής» γερμανικής έμπνευσης σε διάφορες χώρες της Ευρωζώνης, με αποκορύφωμα την Ελλάδα, και η μέγιστη ύβρις όλων -η διάλυση της Κύπρου- για να επαναλειτουργήσουν τα αντανακλαστικά των πολιτικοοικονομικών ελίτ του Νότου που βλέπουν με τρόμο μια, προς μια τις κοινωνίες τους να αποδιαρθρώνονται.

Η επαναφορά του ζητήματος των πολεμικών επανορθώσεων της Γερμανίας από την Ελλάδα αντανακλά τη διάθεση των χωρών του Νότου να βάλουν το μεγαλύτερο οφειλέτη της Γηραιάς Ηπείρου να πληρώσει επιτέλους τον λογαριασμό που του αναλογεί: Σύμφωνα με τον κ. Ριτσλ, η Γερμανία πολύ δύσκολα θα αποφύγει να βάλει το χέρι βαθιά στην τσέπη. Ο ίδιος καλεί το Βερολίνο να προλάβει τις εξελίξεις και να δώσει τώρα λύση. Αν δεν το κάνει, προειδοποιεί, κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπο με ένα μαζικό κύμα απαιτήσεων από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ισοδύναμο με ολόκληρο το ΑΕΠ της Γερμανίας.

ΒΕΡΟΛΙΝΟ
Το στημένο παιχνίδι εντός της Ευρωζώνης

Τι κοινό έχουν 1 δισ. μάρκα του Γ’ Ράιχ (σημερινά 20 δισ. ευρώ) που ενώ είχαν προορισμό το Βουκουρέστι παραμένουν «κλειδωμένα» εδώ και περίπου 80 χρόνια στη γερμανική κεντρική τράπεζα με μια φρεσκοαγορασμένη Mercedes στην Αθήνα; «Τα πάντα», απαντά ο Ράντου Γκόλμπαν, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Τιμοσοάρα, στη Ρουμανία, ο οποίος είχε ρόλο-κλειδί σε ένα διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στις Βρυξέλλες, με αντικείμενο οικονομικές διεκδικήσεις της Ρουμανίας από τη ναζιστική Γερμανία.

Προπολεμικά, εξηγεί ο κ. Γκόλμπαν, το Βερολίνο είχε εκπονήσει ένα σχέδιο οικονομικής ηγεμονίας του στην Ευρώπη, που προέβλεπε την υπογραφή συμφωνιών ισόποσων εμπορικών ανταλλαγών με διάφορες χώρες της Ευρώπης. Μια τέτοια συμφωνία υπέγραψε και με τη Ρουμανία, η οποία ξεκίνησε καλοπροαίρετα να αγοράζει γερμανικά προϊόντα πληρώνοντας στο νόμισμά της (λέι). Η Γερμανία προβλεπόταν να αγοράζει ίσης αξίας προϊόντα από τη Ρουμανία πληρώνοντας σε μάρκα του τότε Γ’ Ράιχ.

Σύντομα, όμως, το Βερολίνο καταστρατήγησε τη συμφωνία μην καταβάλλοντας τα χρήματα για τις εισαγωγές από τη Ρουμανία και συνεχίζοντας να εξάγει εκβιαστικά. Σύντομα η Ρουμανία βρέθηκε με τεράστιο εμπορικό έλλειμμα που αναγκάστηκε να χρηματοδοτεί με δανεικά. Με αυτόν τον τρόπο η Γερμανία πετύχαινε να επιδοτεί την ευημερία της σε βάρος των λαών της Ευρώπης. Σήμερα, τονίζει ο κ. Γκόλμπαν, η Γερμανία εφαρμόζει το ίδιο μοντέλο, τελειοποιημένο, εντός του ευρώ.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Πάρτε για παράδειγμα, λέει, τη διαδικασία που ακολουθείται για την αγορά μιας Mercedes από έναν Έλληνα: Η παραγγελία γίνεται στην αντιπροσωπεία της Αθήνας, η εμπορική τράπεζα του αγοραστή πληρώνει για το αυτοκίνητο έχοντας πιστωθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η «μαμά» Mercedes πληρώνεται από τη δική της εμπορική τράπεζα στη Γερμανία, η οποία πιστώνεται άμεσα από την κεντρική τράπεζα (Bundesbank). Η Bundesbank δίνει λεφτά στη Mercedes πριν λάβει τα χρήματα από την Αθήνα στη φυσική της μορφή. Αν η Ελλάδα είχε τη δραχμή, η Mercedes θα ήταν αναγκασμένη να περιμένει τα χρήματα να έρθουν από την Αθήνα για να πληρωθεί. Επίσης, η Αθήνα θα μπορούσε να πληρώσει για εισαγωγές ανάλογα με τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα. Επομένως, θα είχε ένα «πλαφόν» στις εισαγωγές που θα μπορούσε να κάνει.

ΕΠΙΔΟΤΕΙ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ
Τι σημαίνει αυτό; Ότι εντός ευρώ, εξηγεί ο κ. Γκόλμπαν, η Γερμανία επιδοτεί τις εξαγωγές της χωρίς να χρειάζεται να λαμβάνει πιστώσεις από τις χώρες που εισάγουν τα προϊόντα της: απλά η Bundesbank εμφανίζει ένα έλλειμμα στον ισολογισμό της. Για τις χώρες που εισάγουν, όπως η Ελλάδα, η συνέπεια είναι να δημιουργούνται εμπορικά ελλείμματα, που για να τα χρηματοδοτήσουν αναγκάζονται να δανείζονται όλο και περισσότερο.

Αυτό έχει δύο συνέπειες, την υπερχρέωσή τους και τη δημιουργία πληθωρισμού. Η δεύτερη συνέπεια, ο πληθωρισμός, τονίζει ο κ. Γκόλμπαν, ανησυχεί ιδιαίτερα το Βερολίνο, καθώς συνιστά χρήμα που γεννιέται στη χώρα του εισαγωγέα και απειλεί να φουσκώσει τις τιμές και εντός της Γερμανίας. Πώς μπορεί να εξουδετερωθεί; Με υψηλή φορολογία. Γι’ αυτό, λέει ο κ. Γκόλμπαν και η Γερμανία ήταν τόσο κάθετη στην επιβολή Μνημονίων ανά την Ευρώπη: βάζεις τους «εταίρους»-πελάτες σου να τυπώνουν χρήμα, τους δημιουργείς πληθωρισμό, τον οποίο «αποστειρώνεις» με υψηλή φορολογία και σκληρή λιτότητα, μεταρρυθμίσεις για μια «δήθεν» ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας που έχει ως πραγματικό στόχο να αποτρέπει την αύξηση των τιμών στη Γερμανία κι επομένως να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των δικών της εξαγωγών. Έτσι, δεν μένει καμία άλλη διέξοδος για τους λαούς της Ευρώπης από το να επιδοτούν το γερμανικό πλούτο. Η ιστορία επαναλαμβάνεται 80 χρόνια μετά…

Γιώργος Ι. Μαύρος
gmavros@pegasus.gr