Λιγότερα και φθηνότερα φακελάκια στην Ελλάδα της κρίσης

Συρρίκνωση της μικροδιαφθοράς τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα αποκαλύπτει η Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα που διενήργησε για έκτη συνεχή χρονιά η «Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς». Το εκτιμώμενο μέγεθος της συνολικής διαφθοράς για το 2012 ανέρχεται στα 420 εκατομμύρια ευρώ, μειωμένο κατά 134 εκατομμύρια σε σχέση με το 2011. Η έρευνα καταγράφει σημαντική μείωση τόσο στα χρηματικά ποσά που μπαίνουν στα λεγόμενα «φακελάκια» όσο και στον αριθμό περιστατικών διαφθοράς στα ελληνικά νοικοκυριά.

Αναλυτικά, τα νοικοκυριά που δήλωσαν στο πλαίσιο της έρευνας περιστατικά διαφθοράς μέσα στο 2012 ανέρχονται στο 8,6% εκείνων που ερωτήθηκαν, με το 6,3% να αναφέρει περιστατικά που αφορούν τον δημόσιο τομέα και το υπόλοιπο 2,6% να αναφέρεται στον ιδιωτικό. Αξίζει να επισημανθεί ότι εάν στη διαφθορά του ιδιωτικού τομέα συνυπολογιστεί και το φαινόμενο της μη έκδοσης αποδείξεων, τότε το ποσοστό αυξάνεται σε 4,5%, με συνέπεια και η συνολική έκταση της διαφθοράς να φτάνει στο 10,2%.

Η μικροδιαφθορά, όπως την όρισε ο πρόεδρος της οργάνωσης στην Ελλάδα κ. Κώστας Μπακούρης, είναι η παράνομη απόκτηση χρημάτων από ένα άτομο το οποίο βρίσκεται σε θέση ισχύος και εκμεταλλεύεται την εξουσία του εις βάρος ενός άλλου ατόμου. Αυτήν ακριβώς τη διάσταση της διαφθοράς μετρά η έρευνα που παρουσιάστηκε, η οποία, όπως επισήμανε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Public Issue κ. Γιάννης Μαυρής, δεν είναι δυνατόν να αποτυπώσει τα ποσά που εισπράττουν υπουργοί και δήμαρχοι.

Όπως εξήγησε ο κ. Μαυρής, στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών παρατηρείται η τάση οι ερωτώμενοι να αναφέρουν τη μη έκδοση αποδείξεων ως παράμετρο διαφθοράς, γεγονός το οποίο έπιασε αρχικά απροετοίμαστους και τους ίδιους τους ερευνητές. Το γεγονός αυτό, που προφανώς οφείλεται στην κουβέντα περί αποδείξεων που γίνεται τα δύο τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με το κομμάτι εκείνο της έρευνας που έχει να κάνει με τη στάση απέναντι στη διαφθορά, δείχνει «μια σταδιακή, αργόσυρτη, αλλά σταθερή αλλαγή της αντίληψης των Ελλήνων για το φαινόμενο της διαφθοράς».

Πιο «διεφθαρμένη» χρονιά για την Ελλάδα το 2009

Σύμφωνα με τα διαχρονικά ποσοστά που έχει συλλέξει η «Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς», παρατηρείται διαχρονική μείωση της συνολικής διαφθοράς από το 2009, έτος στο οποίο παρατηρείται το υψηλότερο σημείο στις μετρήσεις για τη διαφθορά. Ενδεικτική είναι η εκτίμηση για την διαχρονική εξέλιξη του μεγέθους της, όπου για το 2007 υπολογίστηκε στα 639 εκατ. ευρώ, το 2009 ανήλθε στα 787 εκατ. και έκτοτε βαίνει μειούμενο ώσπου το 2012 έφτασε τα 420 εκατ. ευρώ.

Ο μέσος όρος των χρημάτων που ζητήθηκαν στον δημόσιο τομέα για το 2012 είναι 1.228 ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση σε σχέση με το 2011 της τάξεως του 12,2% που αντιστοιχεί στο ποσό των 171 ευρώ. Αντίστοιχα στον ιδιωτικό τομέα ο μέσος όρος διαμορφώνεται στα 1.442 ευρώ, ποσό κατά 36 ευρώ μεγαλύτερο από το 2011. Από το συνολικό χρηματικό ποσό που ζητήθηκε το 2012, σύμφωνα με την έρευνα, το 68% ζητήθηκε από τον δημόσιο τομέα, ενώ το υπόλοιπο 32% αντιστοιχεί στον ιδιωτικό.

Τα νοσοκομεία πρωταθλητές στην κορυφή της διαφθοράς

Τα νοσοκομεία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τις πιο «διεφθαρμένες» υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, καλύπτοντας για το 2012 το 45% των συνολικών ποσοστών διαφθοράς, με τις εφορίες και τις πολεοδομίες να ακολουθούν με ποσοστά 13,3% και 13% αντίστοιχα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η συμμετοχή των δημόσιων νοσοκομείων στα περιστατικά διαφθοράς αυξάνεται σταδιακά, παρουσιάζοντας μια τάση, όπως σχολίασε ο κ. Μαυρής, η οποία δεν παρατηρείται τόσο έντονα στους άλλους δύο τομείς.

Οι υποθέσεις για τις οποίες αναφέρθηκαν περιστατικά διαφθοράς στα νοσοκομεία αφορούσαν κυρίως επεμβάσεις σε ποσοστό 45,8%, «γρηγορόσημο» αφορούσε το 17% και καλύτερη εξυπηρέτηση το 13,1%. Αυτό που παρατηρείται όμως τα τελευταία χρόνια πιθανώς λόγω της οικονομικής συγκυρίας και των συνθηκών λειτουργίας των δημόσιων νοσοκομείων, είναι η βαρύτητα των περιστατικών διευκόλυνσης και καλύτερης εξυπηρέτησης, η οποία παρουσιάζει αξιόλογη αύξηση.

Παράγωγο της οικονομικής κρίσης και της ύφεσης των οικονομικών δραστηριοτήτων φαίνεται πως είναι η επικράτηση των περιστατικών διαφθοράς για υποθέσεις ρύθμισης χρεών στην εφορία και για τον έλεγχο, το άνοιγμα ή κλείσιμο των βιβλίων. Η επίσπευση των διαδικασιών κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στα περιστατικά διαφθοράς και στην εφορία, αλλά και στην πολεοδομία όπου ακόμα Νο1 παραμένουν οι οικοδομικές άδειες, παρά τη συρρίκνωση της συμμετοχής τους λόγω παγώματος των σχετικών δραστηριοτήτων.

Τα οικονομικά της διαφθοράς σε κρίση

Η μικροδιαφθορά είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό, του οποίου η μια διάσταση είναι οικονομική, όπως σημείωσε ο κ. Μαυρής, καταλήγοντας ότι κατά βάση αποτελεί ένα οικονομικό μέγεθος. «Η οικονομική κρίση που υπάρχει συνεπάγεται και κρίση των οικονομικών της διαφθοράς. Είναι δηλαδή ένας λόγος που μειώνονται τα ποσά τα οποία διοχετεύονται στη διαφθορά. Αντίστοιχο ρόλο παίζει φυσικά και η μείωση του οικογενειακού εισοδήματος» εξήγησε.

Η δεύτερη διάσταση είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία έχει μπει πια στη δημόσια ατζέντα, με αποτέλεσμα να αποτυπώνεται αυτό και στο κομμάτι της έρευνας που έχει να κάνει με τις στάσεις και τις αντιλήψεις για τη διαφθορά. Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος της έρευνας δείχνει το ποσοστό εκείνων των νοικοκυριών που τελικά υπέκυψαν στις πιέσεις και έδωσαν «φακελάκι». Ολοένα περισσότεροι πολίτες δήλωσαν ότι αρνήθηκαν να καταβάλουν το ποσό που τους ζητήθηκε. Το ποσοστό τους στον δημόσιο τομέα διαμορφώθηκε στο 27,3% έναντι 25,3% το 2011 και στον ιδιωτικό τομέα έφτασε το 31% σε σχέση με το 21,6% του προηγούμενου έτους.

Έντονη διαφοροποίηση του φαινομένου της μικροδιαφθοράς παρατηρείται στην ελληνική επικράτεια, με τα υψηλότερα ποσοστά περιστατικών συνολικής διαφθοράς να εντοπίζονται στην Περιφέρεια Αττικής, με πρωτοπόρο τον Νομό Αττικής λόγω της συγκέντρωσης του μεγαλύτερου μέρους των δημοσίων υπηρεσιών, καθώς και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.

Η έρευνα δεν παρέλειψε να σκιαγραφήσει και το ατομικό κοινωνικό προφίλ των θυμάτων της μικροδιαφθοράς, με βάση τα ποιοτικά στοιχεία που έχουν προκύψει στη διάρκεια όλων των ετών που διενεργείται. Πρόκειται λοιπόν, κυρίως για άνδρες ηλικίας 45-54 ετών, απόφοιτους Ανώτερης Εκπαίδευσης, αυτοαπασχολούμενους ή εργοδότες.

Τα αντίδοτα στη μικροδιαφθορά

Σπουδαίο εργαλείο για την αντιμετώπιση της μικροδιαφθοράς χαρακτήρισε ο κ. Μπακούρης την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, τονίζοντας ότι όχι μόνο συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, αλλά επίσης στην αποστασιοποίηση του πολίτη από τις δημόσιες υπηρεσίες. Με τον τρόπο αυτό περιορίζονται και οι ευκαιρίες για παράνομες συναλλαγές, όπως έχει τονίσει κατά καιρούς η «Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς».

Ταυτόχρονα, η υιοθέτηση και εφαρμογή ενός αποτελεσματικού πλαισίου προστασίας και ενθάρρυνσης των whistleblowers, όσων δηλαδή προβαίνουν σε αποκαλύψεις πληροφοριών για κάποιο αδίκημα διαφθοράς, όχι μόνο θα εξοικονομήσει πόρους, αλλά μακροπρόθεσμα θα αλλάξει νοοτροπίες, σπάζοντας χρόνιους φαύλους κύκλους που «ανέχονται» δωρολήπτες και δωροδότες. «Ας δούμε την τρέχουσα συγκυρία της κρίσης δημιουργικά, κάνοντας μικρά απτά βήματα. Ήδη οι πολίτες εμφανίζουν σημάδια ωρίμανσης. Ας τους ενθαρρύνουμε, ας τους προστατεύσουμε, ας τους διευκολύνουμε, ας τους ενεργοποιήσουμε για την καταπολέμηση της διαφθοράς», τόνισε ο πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος