Προστασία για τους μυς, συμπεριλαμβανομένης και της καρδιάς, φαίνεται πως προσφέρουν ο τοματοχυμός και το τυρόγαλο στους αθλητές
Για τις ευεργετικές ιδιότητες της τομάτας για τον ανθρώπινο οργανισμό έχουμε ακούσει ουκ ολίγες φορές. Τι θα λέγατε όμως αν μαθαίνατε ότι ο «θησαυρός» αντιοξειδωτικών και άλλων ουσιών που κρύβει στο εσωτερικό του ο κατακόκκινος καρπός υπό μορφή χυμού θα μπορούσε να οδηγήσει στη «φυσική» ενίσχυση του αθλητισμού; Τα εντυπωσιακά ευρήματα ανήκουν σε έλληνες επιστήμονες και, σύμφωνα με αυτά, ο τοματοχυμός διαθέτει… «αναγεννητικές» ιδιότητες μυϊκής αποκατάστασης.
Η ερευνήτρια Χριστίνα Τσιτσιμπίκου
«Στην έρευνα συμμετείχαν ερευνητές από τα τμήματα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού και Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας, το Κέντρο Ελέγχου Ντόπινγκ και καρδιολογικές κλινικές της Αθήνας, σε συνεργασία με τον πρώην καρδιολόγο του Ολυμπιακού δρα Παναγιώτη Σταματόπουλο» εξηγεί στο «Βήμα» η δρ Χριστίνα Τσιτσιμπίκου, ερευνήτρια και υπεύθυνη επικοινωνίας της μελέτης, γενική γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας και πρώην διευθύντρια του ελέγχου ντόπινγκ κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
Λυκοπένιο κατά της οξείδωσης
Στόχος των ειδικών, όπως μας λέει η ίδια, ήταν η ενίσχυση του αθλητισμού από βιοχημικής απόψεως, χωρίς τη λήψη ουσιών. «Πατήσαμε, μεταξύ άλλων, πάνω σε μια ιδέα που είχε εκφράσει ο καθηγητής Καρδιολογίας Δημήτρης Κρεμαστινός από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών πριν από κάποια χρόνια και αφορούσε τη βοήθεια που θα μπορούσε να δώσει το λυκοπένιο στην καρδιά. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη ιδέα, πίσω από πολλές βλάβες της καρδιάς κρύβονται το οξειδωτικό στρες και η φλεγμονή».
«Το οξειδωτικό στρες είναι μια κατάσταση παθογένειας όπου ελευθερώνονται ελεύθερες ρίζες. Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου μοιάζουν με ανεξέλεγκτες “βόμβες” δραστικού οξυγόνου μέσα στον οργανισμό, οι οποίες δεν έχουν λόγο ύπαρξης και πηγαίνουν και οξειδώνουν ή αλλιώς καταστρέφουν μακρομόρια του οργανισμού, πρωτεΐνες κυρίως που μπορεί να είναι μυϊκές πρωτεΐνες, ανοσοποιητικές πρωτεΐνες, συνδετικές πρωτεΐνες κτλ.» μας αναλύει η δρ Τσιτσιμπίκου.
Η μελέτη
Στο πλαίσιο της μελέτης παρατήρησης των ερευνητών έλαβαν μέρος συνολικά 15 αθλητές οι οποίοι καλούνταν να συνεχίσουν τις κανονικές προπονήσεις τους αναερόβιας άσκησης (π.χ., τζούντο, άρση βαρών, πάλη, ιστιοπλοΐα, χάντμπολ, μπάσκετ κτλ.). Από εννέα από αυτούς και για ένα διάστημα δύο μηνών ζητήθηκε να αντικαταστήσουν το ισοτονικό ποτό που κατανάλωναν μετά τις προπονήσεις τους με τοματοχυμό του εμπορίου και μάλιστα με προϊόν της αρεσκείας τους. Οι υπόλοιποι συνέχισαν να πίνουν κανονικά το ισοτονικό ποτό τους. Στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος των δοκιμών οι ειδικοί κατέγραψαν τις ζωτικές λειτουργίες των αθλητών αλλά και τα επίπεδα αποκατάστασης του οργανισμού τους μετά τις προπονήσεις τους.
«Θέλαμε να δούμε τι θα γινόταν σε περίπτωση που αλλάζαμε το κοινό ισοτονικό ποτό που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές με τοματοχυμό πλούσιο σε λυκοπένιο – βασική αντιοξειδωτική ουσία της τομάτας που της χαρίζει και το κόκκινο χρώμα της – και με περίπου ίδια επίπεδα υδατανθράκων με τα κοινά συμπληρώματα διατροφής» εξηγεί η δρ Τσιτσιμπίκου. «Βάσει των μετρήσεων είδαμε ότι κάποιοι χαρακτηριστικοί δείκτες όπως αυτοί του οξειδωτικού στρες, της φλεγμονής και της μυϊκής βλάβης αποκαταστάθηκαν μέσα σε διάστημα περίπου δύο μηνών».
Σωτήρια παρέμβαση και για την καρδιά
«Παρατηρήσαμε λοιπόν ότι τη στιγμή που οι αθλητές είχαν, π.χ., τον δείκτη της γαλακτικής αφυδρογονάσης (LDH) ιδιαίτερα αυξημένο, η κατανάλωση τοματοχυμού φάνηκε να αποτρέπει τις βλάβες που συνδέονται με τη συγκεκριμένη αύξηση. Η γαλακτική αφυδρογονάση είναι ένα από τα ένζυμα που αυξάνονται και στην περίπτωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου, όπου ουσιαστικά έχουμε καταστροφή του καρδιακού μυός, βλάβη του μυός του περιφερικού συστήματος. Κατά την άθληση παρατηρείται η ίδια αύξηση, πιο περιορισμένη βέβαια, η οποία συνδέεται με τη μυϊκή καταπόνηση» περιγράφει η ερευνήτρια.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η βλάβη προκαλείται γιατί κατά την άσκηση παράγονται ισχυρές κυτοκίνες που ουσιαστικά καταστρέφουν τους ιστούς του οργανισμού. «Αν ο τοματοχυμός αναστέλλει την παραγωγή κυτοκινών δεν το γνωρίζουμε. Πάντως για κάποιον λόγο “φρενάρει” την καταστροφή του ιστού» επισημαίνει η δρ Τσιτσιμπίκου. «Ταυτόχρονα είδαμε ότι δείκτες όπως η ομοκυστεΐνη, που είναι χαρακτηριστικοί της κακής ενδοθηλιακής λειτουργίας – και αυτό σχετίζεται με την καρδιά, βλάβες στο ενδοθήλιο έχουμε δει σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, παράλληλα με την πρόοδο της νόσου -, επανέρχονταν στα φυσιολογικά τους επίπεδα μετά την κατανάλωση τοματοχυμού».
Η ποσότητα του τοματοχυμού που κατανάλωναν οι αθλητές, σύμφωνα με τους επιστήμονες, βασιζόταν στις οδηγίες που ελάμβαναν από τον προπονητή τους για τη σωστή ενυδάτωσή τους μετά την αναερόβια προπόνησή τους. «Την ίδια ποσότητα που υπό άλλες συνθήκες θα κατανάλωναν από το ισοτονικό τους ποτό κατανάλωναν τώρα από τον τοματοχυμό. Δεν έγινε κάποια παρέμβαση σε αυτό το επίπεδο ούτε αλλάξαμε οποιεσδήποτε άλλες συνήθειες των αθλητών. Η ποσότητα ισοτονικού που χρειάζεται ο κάθε αθλητής εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Για παράδειγμα, αν κάποιος κάνει ιστιοπλοΐα και βρίσκεται στη θάλασσα μπορεί να καταναλώσει και 1,5 λίτρο ισοτονικού ποτού, ενώ αν αγωνίζεται στο τζούντο μπορεί να καταναλώσει 500-800 ml. Εμείς επικεντρωθήκαμε μόνο στην αλλαγή του ποτού που έπιναν οι αθλητές και τίποτε άλλο» υπογραμμίζει η ειδικός.
Τα εντυπωσιακά ευρήματα γύρω από τη «θαυματουργή» επίδραση του τοματοχυμού στον οργανισμό έπειτα από έντονη άσκηση παρουσιάστηκαν στο επιστημονικό έντυπο «Food and Chemical Toxicology».
Τομάτα – τυρόγαλο, σημειώσατε Χ
Μετά τη θετική ανταπόκριση που είχε η μελέτη από την ακαδημαϊκή κοινότητα οι ερευνητές πέρασαν σε δεύτερο επίπεδο μελετώντας αυτή τη φορά μια ομάδα 40 υπερμαραθωνοδρόμων που αθλούνται στη Θεσσαλονίκη. Ο οργανισμός των συγκεκριμένων αθλητών, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ιδιαίτερα βεβαρημένος από πλευράς οξειδωτικού στρες λόγω των υπερβολικά μεγάλων αποστάσεων που διανύουν.
«Πρόκειται για μια προσπάθεια που έχει ολοκληρωθεί και στην οποία, πέραν του τοματοχυμού, προσθέσαμε ένα ακόμη συμπλήρωμα: το κέικ τυρόγαλου, ένα κέικ που φτιάχνεται από το γάλα που απομένει από την παρασκευή της φέτας» μας λέει η δρ Τσιτσιμπίκου. «Και τα δύο συμπληρώματα εμφάνισαν θετικά αποτελέσματα, με τον τοματοχυμό να έχει ένα ελαφρύ προβάδισμα στο οξειδωτικό στρες, καθώς και σε επίπεδο υπερηχογραφικών δεικτών της καρδιάς, όπου παρατηρήσαμε εμφανή βελτίωση ως προς τη γενικότερη καρδιακή λειτουργία. Να υπογραμμίσουμε, παρ’ όλα αυτά, ότι εμείς μελετήσαμε υγιή άτομα. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη, οι δοκιμές όμως έχουν ολοκληρωθεί και τα στοιχεία που έχουν προκύψει από αυτές βρίσκονται σε φάση επεξεργασίας».
Αθληση, αλλά ίσως και αντιγήρανση
Η πρώτη εικόνα των στοιχείων αυτών, κατά τους επιστήμονες, μαρτυρεί ότι το οξειδωτικό στρες, που πλέον μετρήθηκε σε μοριακό επίπεδο και σε επίπεδο μηχανισμού δράσης, υποχώρησε σημαντικά με την κατανάλωση του τοματοχυμού. «Θεωρούμε λοιπόν ότι ένας από τους μηχανισμούς που ενεργοποιούνται από την κατανάλωση του τοματοχυμού σχετίζεται με την καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες. Κάτι τέτοιο δεν σχετίζεται μόνο με την αποκατάσταση μετά την άθληση, μπορεί να έχει αντιγηραντικές ιδιότητες, να σχετίζεται με την καλή λειτουργία της καρδιάς, του εγκεφάλου κτλ. Ανοίγεται, δηλαδή, ένας τεράστιος δρόμος αυτή τη στιγμή» υπογραμμίζει η ερευνήτρια.
Ο τοματοχυμός όμως έχει την ίδια ευεργετική δράση για τον οργανισμό με την κατανάλωση ολόκληρης της τομάτας; «Δεν μπορούμε να κάνουμε τη συγκεκριμένη αναγωγή και αυτό γιατί το συμπύκνωμα που παίρνουμε ως χυμό από το φρούτο διαφέρει από το φρούτο ως καρπό. Μέσω του χυμού απαλλάσσεται κανείς από τις φυτικές ίνες, π.χ., που δεν ξέρουμε τι ρόλο μπορούν να παίξουν σε έναν οξειδωτικό μηχανισμό. Οι χυμοί είναι πλουσιότεροι σε απλά σάκχαρα και ανεβάζουν πιο γρήγορα τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα σε σχέση με τα φρούτα. Απλώς στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό που συμβαίνει με τον τοματοχυμό συμβαίνει και με ολόκληρη την τομάτα. Να επισημάνουμε ακόμη ότι τα άτομα που συμμετείχαν στις μελέτες δεν είχαν υποκείμενες παθολογίες. Για παράδειγμα, δεν ήταν διαβητικοί, δεν είχαν δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα, δεν είχαν αντίσταση στην ινσουλίνη».
Τυρόγαλο σε κέικ και μπισκότα!
Το κέικ τυρόγαλου αποτελεί 100% ελληνική πατέντα και αναπτύχθηκε από ερευνητές του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο καθηγητής Δημήτρης Κουρέτας
«Είναι φτιαγμένο από τον ορό που απομένει από την παρασκευή της φέτας με αιγοπρόβειο γάλα και ο οποίος στη συνέχεια χρησιμοποιείται για την παρασκευή της μυζήθρας. Πήραμε λοιπόν τις συγκεκριμένες πρωτεΐνες και φτιάξαμε το συγκεκριμένο προϊόν» μας εξηγεί ο καθηγητής Δημήτρης Κουρέτας που βρίσκεται πίσω από αυτό.
«Στο πλαίσιο της μελέτης, οι αθλητές που κατανάλωναν για διάστημα 15 ημερών το κέικ τυρόγαλου εμφάνισαν ιδιαίτερα αυξημένη αντιοξειδωτική άμυνα. Πρόκειται για κάτι πολύ σημαντικό, καθώς η ενδογενής αντιοξειδωτική άμυνα “κουρδίζει”, για παράδειγμα, την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού, τον μεταβολισμό κ.ά. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα σημαντικό μηχανισμό ο οποίος εμπλέκεται στην εμφάνιση μιας σειράς παθολογικών καταστάσεων, όπως π.χ. ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος κ.ά.» αναφέρει ο καθηγητής.
H μπάρα τυρόγαλου ή αλλιώς FETA BAR διατίθεται στις γεύσεις σοκολάτα-πορτοκάλι και λευκή σοκολάτα-φράουλα
Το κέικ τυρόγαλου επινοήθηκε πριν από περίπου επτά χρόνια. Λόγω του περιορισμένου χρόνου ζωής του όμως οι ειδικοί αποφάσισαν να το μετατρέψουν σε ένα… μπισκότο με διάρκεια ζωής ενός έτους. Τα τελευταία δύο χρόνια το «βιολειτουργικό» μπισκότο FETA BAR παρασκευάζεται από τους Μύλους Καπλανίδη με γεύση σοκολάτα-πορτοκάλι και λευκή σοκολάτα-φράουλα και διατίθεται από τις εταιρείες Βιοαγρός και EatWalk εντός Ελλάδος, ενώ εξάγεται και σε χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ.
Το ενδιαφέρον των ξένων για την ελληνική πατέντα ήταν ένθερμο. Λόγω της υψηλής θρεπτικής του αξίας, που οδηγεί στην αύξηση της σωματικής απόδοσης ενώ παράλληλα μειώνει μυϊκές βλάβες και μυϊκό κάματο, το μπισκότο ζητήθηκε – μεταξύ άλλων – και για τις ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ. Η ιδέα της επαναστατικής μπάρας ξεχώρισε στο πλαίσιο του προγράμματος «Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αφού ήταν από τις 12 καινοτόμους ιδέες που βραβεύθηκαν μεταξύ 600 υποψηφιοτήτων.
