Κόκκινη εκκλησία ή Παναγία Χαλκέων. Αν και ο βυζαντινός ναός δεσπόζει στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη δυτική πλευρά της αρχαίας αγοράς της πόλης, λίγοι γνωρίζουν τα στοιχεία εκείνα που τον χαρακτηρίζουν και αναδεικνύουν τη μοναδικότητά του. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει ο τάφος του κτήτορα, κάτι που δεν συναντάται σε άλλη εκκλησία της Θεσσαλονίκης, ενώ στον τρούλο, αντί για τον Παντοκράτορα, υπάρχει μία τοιχογραφία μοναδικής ομορφιάς, που αναπαριστά την Ανάληψη του Κυρίου.
«Η κτητορική επιγραφή, που βρίσκεται στο επάνω μέρος της δυτικής εισόδου του ναού, μας πληροφορεί πως η ανέγερση έγινε το 1208 από τον βασιλικό πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο, ο τάφος του οποίου βρίσκεται στο μέσο του βόρειου τοίχου της εκκλησίας» τονίζει στη «δημοκρατία» ο προϊστάμενος του ναού, αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Παπαγιαννούλης. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι πρόκειται για τον μοναδικό ναό στη Θεσσαλονίκη που στο εσωτερικό του υπάρχει ο τάφος του κτήτορα.
Η Παναγία Χαλκέων πήρε το όνομά της από τη γειτονική χαλκευτική στοά που υπάρχει στην περιοχή ως και σήμερα και στην οποία λειτουργούν τα εργαστήριά τους χαλκωματάδες και αργυροχρυσοχόοι.
Ο ναός πρωτύτερα ονομαζόταν «κόκκινη εκκλησία». Ο πατέρας Νεκτάριος εξηγεί ότι «η ονομασία αυτή προκύπτει από την αποκλειστική χρήση πλίνθων, που έχουν κόκκινο χρώμα, ως οικοδομικών υλικών με τη λεγόμενη τεχνική της κρυμμένης πλίνθου».
Ενα ακόμη στοιχείο που κάνει μοναδικό τον ναό της Παναγίας Χαλκέων είναι το ότι στον κεντρικό τρούλο αντί για την εικόνα του Παντοκράτορα υπάρχει τοιχογραφία με την Ανάληψη του Κυρίου. «Στη Θεσσαλονίκη μόνο η Αγία Σοφία και η Παναγία Χαλκέων έχουν στον τρούλο τους την εικόνα της Ανάληψης» επισημαίνει ο πατέρας Νεκτάριος. Τονίζει παράλληλα ότι από το εσωτερικό του ναού είναι ορατός μόνο ο κεντρικός τρούλος, καθώς οι υπόλοιποι δύο είναι «χτιστοί» και φαίνονται μόνο εξωτερικά.
Ο ναός ανήκει αρχιτεκτονικά στον νέο τύπο που διαμορφώνεται την εποχή της δυναστείας των Μακεδόνων αυτοκρατόρων, σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο. Η επίδραση της αρχιτεκτονικής της Κωνσταντινούπολης είναι εμφανής τόσο στον τύπο του ναού όσο και στην τοιχοποιία του.
Το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί με την επωνυμία Καζαντζιλάρ τζαμί (τζαμί των χαλκωματάδων). Μετά τους σεισμούς του 1978, πραγματοποιήθηκαν εργασίες στερέωσης του μνημείου και συντηρήθηκαν οι τοιχογραφίες του. Σήμερα ο ναός λειτουργεί ως ενοριακός.
