Πρόκειται για τον αρχαιότερο κοινό πρόγονο όλων των θηλαστικών με πλακούνταΧαιρετίστε τον προ-προπάππου σας. Ηταν χαριτωμένος, με γούνα, μακριά ουρά και λάτρευε να καταβροχθίζει… έντομα. Μπορεί τα χαρακτηριστικά αυτά να παραπέμπουν σε ένα ζώο που θα είχατε για κατοικίδιο, ωστόσο αυτό το μικρό ον ήταν ο τελευταίος πρόγονος όλων των θηλαστικών με πλακούντα – μιας ομάδας δηλαδή που περιλαμβάνει όλα τα ζώντα θηλαστικά εκτός από αυτά με μάρσιπο και εκείνα που γεννούν αβγά.Μια εξονυχιστική ανάλυση που συνδύασε γενετικές πληροφορίες καθώς και πληροφορίες που προέρχονταν από απολιθώματα μαρτυρεί ότι ο πρόγονός μας αυτός έζησε μετά την πτώση του αστεροειδή ο οποίος εξαφάνισε από τον χάρτη τους δεινοσαύρους πριν από 66 εκατομμύρια έτη. Οι απόγονοί του εξαπλώθηκαν γρήγορα σε ολόκληρη τη Γη και εξελίχθηκαν σε όλες τις μεγάλες οικογένειες θηλαστικών με πλακούντα – από τις νυχτερίδες ως τις φάλαινες και από τα ποντίκια ως τον άνθρωπο, όπως αναφέρεται σε σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Science».Οι θεωρίες Οι μοριακοί βιολόγοι και οι παλαιοντολόγοι εμφανίζονται εδώ και καιρό διχασμένοι σχετικά με την καταγωγή των θηλαστικών με πλακούντα. Επί μακρόν η πιο αποδεκτή θεωρία με βάση τα στοιχεία απολιθωμάτων ανέφερε ότι τα θηλαστικά εξελίχθηκαν μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.Ωστόσο κάποιες πρόσφατες γενετικές αναλύσεις υποστήριξαν ότι ο παλαιότερος πρόγονός μας πρέπει να συνυπήρξε με τους δεινοσαύρους – να έζησε δηλαδή πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια και να διαχωρίστηκε σε περισσότερες από 20 διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές στα 35 εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν.Ο,τι και αν δείχνουν πάντως οι γενετικές αναλύσεις οι παλαιοντολόγοι δεν έχουν καταφέρει να στηρίξουν αυτή τη θεωρία αφού δεν έχουν ανακαλύψει απολιθώματα θηλαστικών με πλακούντα τα οποία να χρονολογούνται πριν από την πτώση του αστεροειδούς. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι ο πρόγονος όλων των ζώντων θηλαστικών εμφανίστηκε μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.Η πιο εξονυχιστική ανάλυση Σε μια προσπάθεια να βάλουν ένα τέλος σε αυτή τη διαμάχη η Μορίν Ο’Λίρι και οι συνεργάτες της από το Πανεπιστήμιο Στόνι Μπριτζ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης δημιούργησαν ένα γενεαλογικό δέντρο των θηλαστικών συνδυάζοντας γενετικές πληροφορίες με στοιχεία που αφορούσαν περισσότερα από 4.500 ανατομικά χαρακτηριστικά – τα περισσότερα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως σήμερα με αυτόν τον τρόπο – από 46 ζώντα είδη θηλαστικών καθώς και από 40 απολιθώματα θηλαστικών.Οπως προέκυψε από την εξονυχιστική αυτή ανάλυση, κανένα από τα απολιθώματα που χρονολογείτο πριν από την πτώση του αστεροειδούς δεν μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί στα σύγχρονα θηλαστικά με πλακούντα. Το αρχαιότερο απολίθωμα που εντόπισαν οι ειδικοί και το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σύγχρονο θηλαστικό με πλακούντα έζησε 200.000 ως 400.000 έτη μετά την πτώση του αστεροειδούς. Από την ανάλυση επίσης προέκυψε ότι μετά την εμφάνιση αυτού του κοινού προγόνου ακολούθησε ταχεία εξέλιξη – τα πρώτα μέλη των μεγάλων γενεαλογικών γραμμών των θηλαστικών με πλακούντα, όπως τα πρωτεύοντα είδη και τα τρωκτικά, εμφανίστηκαν περίπου 2 με 3 εκατομμύρια χρόνια αργότερα.Τα απολιθώματα ανήκουν σε θηλαστικό του είδους  Ukhaatherium nessovi που έζησε στην Κρητιδική περίοδο και βρέθηκαν το 1994 στην Ερημο Γκόμπι. Τα απολιθώματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν μαζί με πολλά άλλα στη νέα εξονυχιστική ανάλυση που έδειξε τον αρχαιότερο κοινό πρόγονο των θηλαστικών με πλακούντα (Credit:American Museum of Natural History, S.Goldberg, M. Novacek)Μικρό εντομοφάγο ζώο ο… προπάππους Πώς ήταν όμως αυτός ο κοινός πρόγονος; Σύμφωνα με τη μελέτη επρόκειτο για ένα μικρό εντομοφάγο ζώο που ζύγιζε μεταξύ 6 και 245 γραμμαρίων. Σκαρφάλωνε στα δέντρα και είχε μακριά τριχωτή ουρά.«Δεν έχουμε ιδέα από πού προήλθε αυτό το θηλαστικό ούτε πώς οι απόγονοί του εξαπλώθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο» ανέφερε η δρ Ο’Λίρι και προσέθεσε ότι ενώ η αναπαράσταση του ζώου δείχνει πως μοιάζει με τρωκτικό «τα δόντια του είναι εντελώς διαφορετικά». Τα θηλαστικά με πλακούντα δεν ήταν τα μόνα θηλαστικά που διαχωρίστηκαν σε διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές μετά την πτώση του αστεροειδούς. Το ίδιο συνέβη και με τα μαρσιποφόρα στα οποία εμφανίστηκε μια μικρότερης κλίμακας εξέλιξη μετά το συμβάν που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους – στα μαρσιποφόρα μια και μόνο γενεαλογική γραμμή οδήγησε σε όλα τα σύγχρονα είδη της συγκεκριμένης οικογένειας, σημείωσε η Ο’Λίρι.Οι αντιδράσεις Στο άκουσμα των νέων αποτελεσμάτων κάποιοι επιστήμονες εμφανίστηκαν ενθουσιασμένοι. Ο Στίβεν Μπρουσάτε από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου χαρακτήρισε τη μελέτη «ορόσημο» και συμπλήρωσε ότι «το αρχείο απολιθωμάτων και το μοριακό ρολόι αρχίζουν να συγκλίνουν. Είναι ακριβώς αυτό που θέλαμε». Ωστόσο ο Μαρκ Σπρίνγκερ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ριβερσάιντ ο οποίος είχε διεξαγάγει τη γενετική ανάλυση που μαρτυρούσε ότι οι πρόγονοί μας διαχωρίστηκαν ενόσω οι δεινόσαυροι ζούσαν, εμφανίστηκε σκεπτικός. Όπως είπε τα ευρήματα δεν τον πείθουν ότι ο διαχωρισμός των θηλαστικών με πλακούντα έλαβε χώρα στο Παλαιόκαινο, τα 10 πρώτα εκατομμύρια χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. «Το δέντρο που βασίζεται στη μορφολογία έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με το μοριακό δέντρο» σημείωσε.Η μόνη οριστική λύση που μπορεί να δοθεί στο θέμα μάλλον θα πρέπει να έλθει μέσα από την ανακάλυψη νέων απολιθωμάτων. Ο Μπρουσάτε και άλλοι ερευνητές αναζητούν αυτή τη στιγμή απολιθώματα θηλαστικών από το Παλαιόκαινο ελπίζοντας να «συλλάβουν» τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του αρχαιότερου προγόνου μας.

Θεοδώρα Τσώλη