Σε ποια προβλήματα θα πρέπει να επικεντρωθεί η έρευνα στον τομέα της ιατρικής και των βιολογικών επιστημών; Υπάρχει μια ισχυρή διαφωνία για την αντιμετώπιση των ασθενειών που σκοτώνουν τους περισσότερους ανθρώπους -ασθένειες όπως η ελονοσία, η ιλαρά και η διάρροια, που σκοτώνουν εκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά πολύ λίγους στον αναπτυγμένο κόσμο. Που πρέπει λοιπόν να επικεντρωθεί η έρευνα της ιατρικής στο μέλλον;
Ο Πίτερ Σίνγκερ, καθηγητής βιοηθικής στο Princeton University, απαντά με άρθρο του στο project-syndicate.org.
Οι αναπτυγμένες χώρες αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων για την έρευνά τους για τις ασθένειες από τις οποίες υποφέρουν οι πολίτες τους και αυτό φαίνεται ότι θα συνεχιστεί στο προσεχές μέλλον. Με αυτόν τον περιορισμό, ποια ιατρική ανακάλυψη θα βελτιώσει περισσότερο τις ζωές μας;
Αν η πρώτη σας σκέψη είναι «μια θεραπεία για τον καρκίνο» ή «μια θεραπεία για την καρδιακή νόσο», ξανασκεφτείτε το. Ο Aubrey de Grey, Διευθύνων Σύμβουλος Επιστημών του SENS Foundation και ο πιο σημαντικός υποστηρικτής της έρευνας για την αντι-γήρανση στον κόσμο, υποστηρίζει ότι δεν έχει κανένα νόημα να σπαταλάμε την πλειοψηφία των ιατρικών πόρων μας στην προσπάθειά καταπολέμησης των ασθενειών της γήρανσης του πληθυσμού, χωρίς να αντιμετωπίσουμε την ίδια τη γήρανση. Αν θεραπεύσουμε μια από αυτές τις ασθένειες, αυτοί που θα έχουν πεθάνει από αυτές θα περιμένουν να υποκύψουν σε κάτι άλλο μέσα σε λίγα χρόνια. Το όφελος είναι επομένως περιορισμένο.
Στις αναπτυγμένες χώρες, η γήρανση είναι η τελική αιτία θανάτου του 90% των ανθρώπων. Όμως, η αντιμετώπιση της γήρανσης είναι μια μορφή προληπτικής ιατρικής για όλες τις ασθένειες του γήρατος. Επιπλέον, ακόμη και πριν η γήρανση οδηγήσει στον θάνατο μας, μειώνεται η ικανότητά μας να απολαύσουμε τη ζωή και να συμβάλουμε θετικά στις ζωές των άλλων. Έτσι, αντί να στοχεύουμε σε συγκεκριμένες ασθένειες που είναι πιθανότερο να συμβούν όταν οι άνθρωποι φτάσουν σε ορισμένη ηλικία, δεν θα ήταν μια καλύτερη στρατηγική να προσπαθήσουμε να προλάβουμε ή να αποκαταστήσουμε τις ζημιές που γίνονται στο σώμα μας από τη διαδικασία της γήρανσης;
Ο De Grey πιστεύει ότι ακόμη και η μέτρια πρόοδος σε αυτόν τον τομέα κατά την επόμενη δεκαετία, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δραματική επέκταση της ανθρώπινης ζωής. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να φτάσουμε αυτό που αποκαλεί «ταχύτητα διαφυγής μακροζωίας» – δηλαδή, τα σημεία στα οποία μπορούμε να παρατείνουμε τη διάρκεια ζωής αρκετά ώστε να δοθεί χρόνος για περαιτέρω επιστημονική πρόοδο, ώστε να υπάρχουν κι άλλες επεκτάσεις, και άρα μεγαλύτερη πρόοδος και μακροζωία. Μιλώντας πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, ο Grey δήλωσε: «Σήμερα δεν γνωρίζουμε πόσων χρόνων είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα ζήσει έως τα 150, αλλά ο πρώτος που θα ζήσει μέχρι τα 1.000 είναι σχεδόν σίγουρα λιγότερο από 20 χρόνια νεότερός του».
Αυτό που προσελκύει περισσότερο τον Grey σε αυτή την προοπτική δεν είναι το να ζεις για πάντα, αλλά μάλλον η επέκταση μιας υγιούς, νεανικής ζωής που θα έρθει με ένα βαθμό ελέγχου πάνω στη διαδικασία της γήρανσης. Στις αναπτυγμένες χώρες, η ικανότητα των νέων και των μεσήλικων να παραμένουν νέοι περισσότερο θα μετρίαζε ένα επικείμενο δημογραφικό πρόβλημα, του ιστορικά πρωτοφανούς ποσοστού του πληθυσμού που είναι σε προχωρημένη ηλικία – και συχνά εξαρτάται από νεότερους ανθρώπους.
Από την άλλη πλευρά, πρέπει να θέσουμε το ηθικό ερώτημα: Μήπως είμαστε εγωιστές όταν προσπαθούμε να παρατείνουμε τη ζωή μας τόσο δραματικά; Και, αν επιτύχουμε, το αποτέλεσμα θα είναι καλό για κάποιους και άδικο για άλλους;
Ήδη στις πλούσιες χώρες, οι άνθρωποι αναμένεται να ζήσουν περίπου 30 χρόνια περισσότερο από ό, τι οι άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες. Αν ανακαλύψουμε πώς να επιβραδύνουμε τη γήρανση, μπορεί να έχουμε έναν κόσμο στον οποίο η φτωχή πλειοψηφία θα πρέπει να αντιμετωπίσει τον θάνατο σε μια στιγμή που τα μέλη της πλούσιας μειοψηφίας βρίσκονται μόλις στο ένα δέκατο από όσο αναμένεται να ζήσουν αυτοί.
Αυτή η διαφορά είναι ένας λόγος να πιστεύουμε ότι η αντιμετώπιση της γήρανσης θα αυξήσει το απόθεμα της αδικίας στον κόσμο. Ένας άλλος λόγος είναι ότι αν οι άνθρωποι συνεχίζουν να γεννιούνται, ενώ άλλοι δεν πεθαίνουν, ο πληθυσμός του πλανήτη θα αυξηθεί με ακόμη ταχύτερο ρυθμό από ό,τι τώρα, κάτι που θα κάνει τη ζωή πολύ χειρότερη για κάποιους από ότι ήταν θα ήταν σε αντίθετη περίπτωση.
Το αν μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτές τις ενστάσεις εξαρτάται από τον βαθμό της αισιοδοξίας μας για τις μελλοντικές οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Η απάντηση του De Grey στην πρώτη ένσταση είναι ότι, ενώ η θεραπεία αντι-γήρανσης μπορεί να είναι δαπανηρή αρχικά, η τιμή είναι πιθανό να μειωθεί, όπως έχει συμβεί με τόσες άλλες καινοτομίες, από υπολογιστές μέχρι τα φάρμακα που εμποδίζουν την ανάπτυξη του AIDS. Αν ο κόσμος μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται οικονομικά και τεχνολογικά, θα οι άνθρωποι θα γίνουν πλουσιότεροι και, μακροπρόθεσμα, η θεραπεία αντι-γήρανσης θα είναι προς όφελος όλων. Γιατί λοιπόν να μην την αρχίσουμε και να την κάνουμε προτεραιότητα από τώρα;
Ως προς τη δεύτερη αντίρρηση, αντίθετα με ό,τι υποθέτουν οι περισσότεροι άνθρωποι, η επιτυχία στην αντιμετώπιση της γήρανσης θα μπορούσε να μας δώσει ζωτικό χώρο ώστε να βρούμε λύσεις για το πρόβλημα του πληθυσμού, διότι θα εξάλειφε επίσης ή θα καθυστερούσε την εμμηνόπαυση, επιτρέποντας στις γυναίκες να κάνουν τα πρώτα παιδιά τους πολύ αργότερα από ό,τι τώρα. Εάν η οικονομική ανάπτυξη συνεχιστεί, τα ποσοστά γονιμότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες θα πέσουν, όπως έπεσαν και στις αναπτυγμένες χώρες. Τελικά, η τεχνολογία, επίσης, μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί η ένσταση του πληθυσμού, με την παροχή νέων πηγών ενέργειας που δεν θα αυξάνουν το ενεργειακό μας αποτύπωμα.
Η ένσταση του πληθυσμού θέτει ένα βαθύτερο φιλοσοφικό ερώτημα. Αν ο πλανήτης μας έχει ορισμένη χωρητικότητα για να στηρίξει την ανθρώπινη ζωή, είναι καλύτερα να έχουμε λιγότερους ανθρώπους που ζουν περισσότερο, ή περισσότερους ανθρώπους που ζουν συντομότερες ζωές; Ένας λόγος για να σκεφτόμαστε ότι είναι καλύτερα να έχουμε λιγότερους ανθρώπους να ζουν περισσότερο είναι ότι μόνο εκείνοι που γεννήθηκαν τώρα ξέρουν τι τους στερεί ο θάνατος. Αυτοί που δεν υπάρχουν, δεν μπορούν να ξέρουν τι χάνουν.
Ο De Grey έχει δημιουργήσει το Ίδρυμα SENS για την προώθηση της έρευνας της αντι-γήρανσης. Με τα περισσότερα δεδομένα, οι προσπάθειές του για συγκέντρωση χρημάτων έχουν επιτυχία, καθώς το Ίδρυμα έχει τώρα ένα ετήσιο προϋπολογισμό περίπου 4 εκατ. δολάρια. Αυτό όμως εξακολουθεί να είναι απελπιστικά μικρό ποσό για τα δεδομένα ερευνητικών ιατρικών ιδρυμάτων. Ο De Grey θα μπορούσε να κάνει λάθος, αν υπάρχει όμως έστω και μια μικρή πιθανότητα να έχει δίκιο, η τεράστια απόσβεση χρημάτων κάνει την έρευνα για την αντι-γήρανση ένα καλύτερο στοίχημα από άλλους τομείς της ιατρικής έρευνας που χρηματοδοτούνται σήμερα περισσότερο.
