2ο Δημοτικό Σχολείο Γρεβενών Ε1΄τάξη

Το πρώτο τμήμα της Πέμπτης τάξης (Ε1΄) του 2ου Δημοτικού Σχολείου Γρεβενών  στο πλαίσιο του προγράμματος :  «Ιστορία, πολιτισμός, ήθη-έθιμα, παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου μου», δημοσιοποιεί το μήνυμα που έστειλε η κα Μαρία Καραγιάννη – Λιούζα και αναφέρεται στις παραδοσιακές πίττες:

«Παραδοσιακές πίτες του τόπου μου….. και όχι μόνο

Καθισμένη στο πεζούλι της πλακόστρωτης αυλής, παρακολουθούσα τη γιαγιά μου με πολλή προσοχή και φόβο μαζί, στη βραδινή προετοιμασία  του προσφιλέστατου, κατ’ εμέ, εδέσματος της παραδοσιακής πίτας στη γάστρα !

Αναφέρω «…και φόβο μαζί» γιατί μες στη σκοτεινιά έβλεπα τις φλόγες ν’ αναπηδούν γύρω από τη γάστρα κι έλεγα μέσα μου…. τώρα θ’ αρπάξει φωτιά το φουστάνι της γιαγιάς και θα καούμε μαζί….

Όμως, η γιαγιά, έκαιγε τη γάστρα τόσο περίτεχνα που ούτε η στάχτη δεν έφευγε απ’ τη θέση της κι η πίτα μοσχοβόλαγε σ’ όλη τη γειτονιά.

Εικόνα μαγική  που έμεινε ολοζώντανη στα παιδικά μου μάτια!

Τώρα,  η γάστρα της γιαγιάς μου στολίζει το λαογραφικό μουσείο του χωριού μου…

Η τέχνη της πίτας όμως, συνεχίζεται.

Όλοι μας μεγαλώσαμε με τη νοστιμιά της παραδοσιακής πίτας.

Πρόκειται, για ένα εξαιρετικό πρόγευμα ή ένα απογευματινό κολατσιό , ακόμη κι ένα νόστιμο ορεκτικό πριν από κάποιο κύριο πιάτο, αν και οι παλαιότεροι το πρόσφεραν αποκλειστικά ως κύριο πιάτο, για ευνόητους λόγους.

Η ετυμολογία της λέξης «πίττας» προέρχεται από την  αντίστοιχη ιταλική λέξη «pitta».

Στην αρχαία Eλλάδα η πίτα ονομαζόταν «πλακούς».

Ο «πλακούς» ήταν  στρόγγυλη ζύμη με μέλι που ψηνόταν σε καυτή πλάκα (σημερινή κρέπα με κάποιες σύγχρονες παραλλαγές).

Ιδιαίτερη επιτυχία είχε  ο «μυτλωτός»,  άλλο είδος πίτας της αρχαιότητας με μέλι, τυρί και σκόρδα.

Επίσης, χαρακτηριστική πίτα ήταν και «η μάζα»,  ζυμωμένη με αλεύρι (από κριθάρι ή σίκαλη ή κεχρί) και διάφορα όσπρια.

Οι πίτες εξακολούθησαν να κάνουν την εμφάνισή τους και στους επόμενους αιώνες σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, αλλάζοντας μορφή από τόπο σε τόπο.

Σήμερα, η παράδοση της πίτας συνεχίζεται και είναι διαδεδομένη σε όλη την Ελλάδα.

Στην Ήπειρο, η πίτα ήταν η βασική τροφή των νομάδων κτηνοτρόφων, των σκηνιτών των Βλάχων και Σαρακατσαναίων. Λίγο αλεύρι (σταριού ή καλαμποκιού) από τις ανταλλαγές των προϊόντων τους με τους γεωργούς, λίγο από τα προϊόντα των κοπαδιών τους και ότι άλλο τους πρόσφερε η φύση τριγύρω, στη στιγμή ετοίμαζαν την  πίτα, την έψηναν πάνω σε καυτές πλάκες ή στη ζεστή χόβολη και υπήρχε φαγητό για όλες τις ώρες της ημέρας ή και για μέρες, αφού τρωγόταν εξίσου ευχάριστα  ζεστή ή κρύα.

Η γέμιση της πίτας διαφέρει από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τα τοπικά υλικά και τις τοπικές συνήθειες.

Θα συναντήσουμε πίτες με διάφορα λαχανικά συνδυασμένα  με πολλών ειδών τυριά και πολλές φορές με την προσθήκη σταρένιου τραχανά.

Επίσης πίτες με γέμιση κρέατος ή κοτόπουλου ή ψαριών (ψαρόπιτες κυρίως στα νησιά) .

Ιδιαίτερα ξακουστές είναι οι βλάχικες πίτες, ως επίσης και οι ποντιακές (μπερέκ).

Πίτες με ένα ή δύο φύλλα, με πολλά φύλλα, με δίχως φύλλα (λιανές), πίτες γλυκές ή αλμυρές, με πλούσια υλικά συμβάλλουν σ’ ένα πλήρες και ισορροπημένο διατροφικό προϊόν μεγάλης θρεπτικής αξίας.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το τελικό αποτέλεσμα δεν εξαρτάται από τα φύλλα και τα χρησιμοποιούμενα υλικά αλλά, κυρίως, από τη φαντασία και το μεράκι της ίδιας της νοικοκυράς.

Τελειώνοντας, αναφέρω και κάτι αξιοσημείωτο.

Κάθε καλοκαίρι, με το κλείσιμο των σχολείων συνόδευα τη γιαγιά μου στο πατρικό της, στο πανέμορφο χωριό Κυπαρίσσι.

Οι πιο ευχάριστες ώρες της ημέρας, για μένα, ήταν οι βραδινές.

Ήταν  η ώρα  που επέστρεφαν όλοι από τις αγροτικές εργασίες τους και αναζητούσαν την ξεκούραση σ’ ένα εύκολο και γρήγορο δείπνο. Νόμιζα πως εκείνες τις ώρες ζωντάνευε το χωριό. Φωνές, γέλια, χαρές αντηχούσαν παντού. Δεν υπήρχε φωτισμός στο χωριό. Όμως, όλες οι αυλές  φεγγοβολούσαν  από τις πύρινες φλόγες που αναπηδούσαν  από τη γάστρα της κάθε μιας νοικοκυράς που έψηνε με τέχνη την καλοφτιαγμένη πίτα για το βραδινό δείπνο.

Εικόνες μαγικές στα παιδικά μου μάτια!

Κι επειδή ο λόγος….. περί πίτας, σας παραθέτω τα είδη της πίτας που έκανε τόσο η γιαγιά μου όσο και όλες οι Κυπαρισσιώτισσες νοικοκυρές και όχι μόνο…. πρασσόπιτα, σπανακόπιτα, λαχανόπιτα (με λιβουδιές, λάπατα, πιρπιρούνες και τσουκνίδια), τυρόπιτα, κουλουρόπιτα, ζυμαρόπιτα, πασπαλόπιτα, καλαμποκόπιτα, τραχανόπιτα, πετουρόπιτα ή πιτιρόπτα ή βασιλόπιτα (με ψημένα φύλλα), κρεμμυδόπιτα γινομένη, μανιταρόπιτα (με στεγνά μανιτάρια), αρμόπιτα (με λάχανο τουρσί), μπουντζόπιτα (πίτα ψημένη στη μπόντζα-ειδικό σκεύος από χώμα).

Κυρίαρχη θέση στις γλυκές πίτες είχε η γαλατόπιτα, η κολοκυθόπιτα και το πλαστό (πίτα με καρύδια και μέλι).»

Την ευχαριστούμε πολύ, για μια ακόμα φορά…

Όλα αυτά διαβάστηκαν στην τάξη και εμπλουτίστηκαν από τη συζήτηση που ακολούθησε…

Ο δάσκαλος της τάξης

Αργύριος Καραλιόλιος

ΥΓ. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας, μεταξύ των άλλων, θα συγκεντρώσουμε με τη μέθοδο της συνέντευξης πληροφορίες και παλιές φωτογραφίες. Αυτές τις φωτογραφίες θα τις σαρώσουμε, δηλαδή θα τις δώσουμε ψηφιακή μορφή, ενώ τα κείμενα θα τα γράψουμε στον Η/Υ και σταδιακά θα τα δημοσιοποιήσουμε, με σκοπό πρώτα απ’ όλα να τα γνωρίσει και η  τοπική κοινωνία, αλλά πολύ περισσότερο γιατί θέλουμε να παρακαλέσουμε όσους γνωρίζουν πρόσωπα, καταστάσεις ή άλλες πληροφορίες και θέλουν να μας βοηθήσουν,  να μας τις γνωστοποιήσουν στο τηλέφωνο 2462022511 ή στα e-mail mail@2dim-greven.gre.sch.gr και karaliolio@sch.gr .