Παρακάμπτουν τους διαγωνισμούς επικαλούμενοι επείγουσες ανάγκες
Το τέχνασμα της «κατεπείγουσας ανάγκης» χρησιμοποιούν φορείς του Δημοσίου προκειμένου να μην προβαίνουν σε διαγωνιστική διαδικασία για την προμήθεια υλικών και υπηρεσιών, αλλά να καλύπτουν τελικά τις ανάγκες τους μέσω της απευθείας ανάθεσης, χωρίς καν δημοσίευση των προκηρύξεων.
Ενδεικτικό του παραπάνω είναι ότι από την αρχή της λειτουργίας της, στα μέσα του 2012, έως σήμερα η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) έχει αναγκαστεί να εκδώσει 85 απορριπτικές αποφάσεις για προμήθειες που επιχειρήθηκαν να γίνουν με απευθείας αναθέσεις.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι αποφάσεις αφορούν τον χώρο της Υγείας, δείγμα του ότι το «πάρτι» στον χώρο αυτό δεν έχει τελειώσει ακόμη, εν μέσω κρίσης, και ακολουθεί ο χώρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η έκταση του φαινομένου είναι τέτοια, που ο πρόεδρος της ΕΑΑΔΗΣΥ κ. Βασίλειος Φλωρίδης απέστειλε σχετικό έγγραφο προς τον υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Ανδρέα Λυκουρέντζο. Στο έγγραφο αυτό ο κ. Φλωρίδης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Στην πληθώρα των περιπτώσεων, έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο να κωλυσιεργούν δραματικά οι ενιαίοι διαγωνισμοί, με υπαιτιότητα συχνά των ιδίων των κεντρικών φορέων, δεδομένου ότι πολλοί εξ αυτών δεν έχουν καν προκηρυχθεί, ενώ άλλοι ευρίσκονται σε κατάσταση εμπλοκής λόγω δικαστικών προσφυγών.
Νοσοκομεία
Αποτέλεσμα αυτής της σημαντικής καθυστέρησης είναι ότι οι επιμέρους φορείς (σ.σ.νοσοκομεία), οι ανάγκες των οποίων έχουν ενταχθεί στον ενιαίο διαγωνισμό, αιτούνται την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης (σ.σ.απευθείας ανάθεση) για συμβάσεις με χρονική διάρκεια μέχρι την ολοκλήρωση του ενιαίου διαγωνισμού ή για συμβάσεις μικρής διάρκειας (π.χ. δίμηνες), αλλά συνεχείς και με συνολικό προϋπολογισμό ίσο ή και μεγαλύτερο του ποσού που έχει ενταχθεί στον εν εξελίξει διαγωνισμό, επικαλούμενοι έκτακτες περιστάσεις ή κάλυψη επειγουσών αναγκών. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι ανάγκες των φορέων αυτών για τις οποίες ζητείται διαπραγμάτευση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις πάγιες και όχι κατεπείγουσες, ενώ οι καθυστερήσεις –κατά κύριο λόγο– δεν αποτελούν απρόβλεπτα γεγονότα ούτως ώστε η Αρχή να διαπιστώσει την πλήρωση των προϋποθέσεων των άρθρων 24 και 25 του Π.Δ. 60/2007 και να δώσει τη σύμφωνη γνώμη της. Παράλληλα, αποτέλεσμα των καθυστερήσεων αυτών είναι να καταστρατηγούνται οι διατάξεις του νόμου που προβλέπουν τη διεξαγωγή διαγωνιστικής διαδικασίας, καθ’ όσον παρατηρείται το φαινόμενο να ευρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνιστική διαδικασία και να ζητείται για την ίδια ανάγκη και με τον ίδιο (ή και μεγαλύτερο) προϋπολογισμό διαδικασία διαπραγμάτευσης».
Το «κόλπο»
Αυτό που συμβαίνει με απλά λόγια είναι το εξής: αν και βάσει του Νόμου 3850/2007 εξουσιοδοτούνται ορισμένοι κεντρικοί φορείς και όχι πλέον επιμέρους νοσοκομεία να διεξάγουν ενιαίους διαγωνισμούς για την προμήθεια συγκεκριμένων ειδών ή υπηρεσιών, αυτοί καθυστερούν. Ετσι, οι επιμέρους φορείς ζητούν να προμηθευθούν τα ίδια είδη μέσω της απευθείας ανάθεσης, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να καλυφθούν κατεπείγουσες ανάγκες. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν στελέχη της ΕΑΑΔΗΣΥ στην «Καθημερινή», συχνά πρόκειται για την προμήθεια ειδών για τα οποία απλώς δεν έγινε ο σωστός προγραμματισμός. «Οταν γνωρίζεις ότι τα φάρμακά σου επαρκούν έως τον Οκτώβριο, δεν κάνεις το αίτημα για προμήθεια τον Αύγουστο», τονίζουν με νόημα.
Η νομική βάση για τις απορριπτικές αποφάσεις είναι το Π.Δ. 60/2007 και η Κοινοτική Οδηγία 2004/18/ΕΚ στην οποία αυτό βασίζεται, σύμφωνα με τα οποία η κατεπείγουσα ανάγκη πρέπει να οφείλεται σε γεγονότα απρόβλεπτα (π.χ. μια φυσική καταστροφή) και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από ευθύνη των φορέων.
4.000 αρχές
Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν περί τις 4.000 αναθέτουσες αρχές προμηθειών, γεγονός που από μόνο του «διευκολύνει» τις διάτρητες διαδικασίες. Για τους δε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ισχύει από το 1993 διαφορετικός κανονισμός προμηθειών απ’ ό,τι για τους υπόλοιπους φορείς. Αυτό που σχεδιάζεται και προβλέπεται και στο νέο Μνημόνιο είναι η σύσταση 13 Κεντρικών Αρχών Προμηθειών, από μία σε κάθε περιφέρεια της χώρας, ενώ εξετάζεται και η ενοποίηση του θεσμικού πλαισίου για τη διενέργεια των προμηθειών. Προκειμένου δε να περιορισθεί το φαινόμενο των «φωτογραφικών» τεχνικών προδιαγραφών που παρατηρείται στους διαγωνισμούς, ομάδες εργασίας της ΕΑΑΔΗΣΥ έχουν ξεκινήσει την κατάρτιση πρότυπων τευχών δημοπράτησης. Σε επόμενο στάδιο και βεβαίως αφού στελεχωθεί επαρκώς, η αρχή προβλέπεται να διενεργεί και επιτόπιους ελέγχους, π.χ. σε αποθήκες νοσοκομείων.
Η ΕΑΑΔΗΣΥ έχει αυτή τη στιγμή μόλις επτά άτομα προσωπικό, όταν από τον ιδρυτικό της νόμο προβλέπονται 25 θέσεις. Σε αυτή τη φάση, πάντως, δρομολογούνται οι διαδικασίες για τη μετεγκατάστασή της από το κτίριο της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου στην πλατεία Κάνιγγος σε άλλο κτίριο, στο Κολωνάκι.
Ηλεκτρονικό σύστημα
Σε δοκιμαστική λειτουργία αναμένεται να τεθεί έως το τέλος του χρόνου το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Προμηθειών (ΕΣΗΔΠ) και καθ’ όλη τη διάρκεια του α΄ εξαμήνου του 2013 θα δουλεύει πιλοτικά. Βάσει του Μνημονίου, η κανονική λειτουργία του ΕΣΗΔΠ πρέπει να ξεκινήσει τον προσεχή Ιούλιο και μέχρι το τέλος του 2013 θα πρέπει να διενεργείται μέσω αυτού το 25% (ως αξία) των συμβάσεων προμηθειών. Οι Κεντρικές Αρχές Προμηθειών θα πρέπει να χρησιμοποιούν το ΕΣΗΔΠ για όλες τις διαδικασίες μέχρι τον Ιούνο του 2014, ενώ όλος ο δημόσιος τομέας θα πρέπει πλέον να υλοποιεί τις προμήθειες μέσω ΕΣΗΔΠ μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015.
Μέχρι το τέλος του 2012 θα πρέπει να έχει τεθεί σε κανονική λειτουργία και το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (γνωστό ως «Αγορά») στο οποίο δημοσιεύονται όλα τα αιτήματα, οι προκηρύξεις, οι συμβάσεις και οι εντολές πληρωμής για τις προμήθειες των φορέων. Αν και το συγκεκριμένο μητρώο είναι έτοιμο από πέρυσι, δεν έχει τεθεί ακόμη σε κανονική λειτουργία διότι λείπουν οι υπογραφές κάποιων υπουργών. Στην αρχή το θέμα είχε «κολλήσει» στην άρνηση κάποιων να υπογράψουν, μετά υπήρξε νέα εμπλοκή λόγω εκλογών και τώρα το υπουργείο Ανάπτυξης ευελπισθεί ότι θα πέσουν οι απαιτούμενες υπογραφές υπό την πίεση (και) της τρόικας.
Δήμητρα Μανιφάβα στην Καθημερινή
