Ο καφές αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή και αγαπημένα ροφήματα παγκοσμίως. Έχει συνδεθεί με την ευχαρίστηση, την τόνωση, τη σωματική και τη πνευματική, καθώς και με την παρέα και την κοινωνικοποίηση. Καταναλώνεται καθημερινά από ένα ευρύ φάσμα ηλικιών είτε με τη μορφή ζεστού ροφήματος είτε κρύου.
Η καλλιέργειά του γίνεται σε μικρά αειθαλή δέντρα σε φυτείες κατά μήκος της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας. Για την παραγωγή του καφέ που φτάνει στα χέρια μας, η διαδικασία που ακολουθείται είναι αρχικά η συλλογή των καρπών, η κατάλληλη προετοιμασία των κόκκων καφέ ώστε να αποφλοιωθεί ο καρπός, το καβούρδισμα και το άλεσμα.
Ο στιγμιαίος καφές συγκεκριμένα, περνά από μία περαιτέρω διαδικασία ώστε να φτάσει στο τελικό καθαρό προϊόν. Αυτή η διαδικασία είναι το διεξοδικό και διαδοχικό φιλτράρισμα όπου κρατάται το κατακάθι. Αυτό σημαίνει πως η διαδικασία του φιλτραρίσματος που ακολουθεί ο καταναλωτής στο σπίτι του για την προετοιμασία άλλων ειδών καφέ, για τον στιγμιαίο καφέ έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Επιπλέον, υπάρχει και η φάση της αφυδάτωσης του καβουρδισμένου καφέ πριν συσκευαστεί και τελικά φτάσει στην κούπα του καταναλωτή όπου ξαναφτιάχνεται με προσθήκη νερού.
Κατά καιρούς έχει ακουστεί ότι ο στιγμιαίος καφές «χτυπάει» στο στομάχι. Από τις έρευνες που έχουν γίνει και αφορούν την γαστρική κινητικότητα δεν έχει φανεί κάποια στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ αυτής και της κατανάλωσης καφέ από υγιείς ανθρώπους. Επίσης δεν έχει φανεί κάποια συσχέτιση με την δυσπεψία, καθώς ο καφές δεν φαίνεται να αυξάνει την γαστρική κινητικότητα και το ρυθμό κένωσης του στομάχου κατ’επέκταση, σε υγιείς ενήλικες παρά μόνο σε κάποιους ασθενείς με ήδη υπάρχουσα δυσπεψία. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι τα άτομα με δυσπεψία, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή κάποια άλλη νόσο του στομάχου, είτε είναι σε περιόδο έξαρσης της νόσου είτε ύφεσης, είναι απαραίτητο να ακολουθούν τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων και ροφημάτων.
Κάποια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η περιεκτικότητα του στιγμιαίου καφέ σε καφεΐνη είναι αυτή που τον κάνει βαρύ και επιδρά στο στομάχι. Η περιεκτικότητα του καφέ σε καφεΐνη ποικίλει αναλόγως με τον τύπο του καφέ, την μέθοδο επεξεργασίας του και την προέλευσή του. Έτσι, αν για παράδειγμα καταναλώσουμε ίδια ποσότητα στιγμιαίου καφέ και ίδια ποσότητα καφέ φίλτρου, στη πρώτη περίπτωση θα λάβουμε περίπου 25-30% λιγότερη καφεΐνη από τη δεύτερη, καθώς ο στιγμιαίος καφές είναι από τους πιο ελαφρείς σε συγκέντρωση καφεΐνης.
Επειδή δεν καταναλώνονται όλα τα είδη καφέ στην ίδια ποσότητα, συγκρίνοντας την περιεκτικότητα του στιγμιαίου καφέ και του καφέ φίλτρου σε καφεΐνη λαμβάνοντας υπόψη τις τυπικές μερίδες σερβιρίσματος και κατανάλωσης, προκύπτει και πάλι, όπως φαίνεται στον πίνακα, ότι ο στιγμιαίος καφές είναι από τους πιο ελαφρείς σε συγκέντρωση καφεΐνης.
| Είδος Καφέ | Τυπική μερίδα κατανάλωσης (ml) | Περιεκτικότητα σε καφεΐνη (mg) |
| Εσπρέσο | 30 | 30-40 |
| Ελληνικός καφές | 30 | 40 |
| Καφές Φίλτρου | 200 | 115-175 |
| Στιγμιαίος καφές | 180 | 65-100 |
| Ντεκαφεϊνέ στιγμιαίος καφές | 180 | 1,8-2,7 |
Συνεπώς, η περιεκτικότητα του στιγμιαίου καφέ σε καφεΐνη δεν δικαιολογεί κάποια γαστρική επιβάρυνση καθώς δεν είναι ο πρώτος σε συγκέντρωση καφεΐνης ανά τυπική μερίδα κατανάλωσης. Είναι καλό να επισημανθεί ότι η ασφαλής πρόσληψη καφεΐνης αντιστοιχεί στα 400 mg/ημέρα για τους ενήλικες, κάτι που αντιστοιχεί σε 3-5 φλιτζάνια στιγμιαίου καφέ, ενώ ως «μέτρια πρόσληψη» θεωρείται η κατανάλωση 200 mg καφεΐνης, κάτι που αντιστοιχεί σε 2-3 φλιτζάνια στιγμιαίου καφέ.
Συμπερασματικά, η άποψη ότι ο στιγμιαίος καφές «χτυπάει» στο στομάχι δεν στηρίζεται επιστημονικά με βάση τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε υγιείς ενήλικες. Είτε η άποψη αυτή στηρίζεται στην υπόθεση ότι ευθύνεται κάποιο συστατικό του καφέ είτε στην υπόθεση ότι είναι βαρύς λόγω της περιεκτικότητάς του σε καφεΐνη, οι μελέτες δεν είναι καταληκτικές και περιορίζονται σε ασθενείς ενώ πρόκειται είτε για πολύ λίγες είτε για παλιές.
Για όσους επιθυμούν να καταναλώνουν καφέ αλλά νομίζουν ότι έχουν ένα πιο ευαίσθητο στομάχι, αρχικά πρέπει να συμβουλευτούν τον ιατρό τους για να αποκλείσουν κάποια παθολογία. Έπειτα, κάποιες καλές πρακτικές είναι να μετριάσουν τις ποσότητες καφέ που προσλαμβάνουν αλλά και να το προτιμήσουν μετά τα γεύματα τους για να μην είναι άδειο το στομάχι τους. Από την άλλη, μην ξεχνάτε ότι ο στιγμιαίος καφές περιέχει και πολυφαινόλες οι οποίες ενισχύουν την αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού και επίσης συμβάλει στην καθημερινή ενυδάτωσή του. Ειδικά τώρα που έχει φτάσει το καλοκαίρι, ο γνωστός και ελληνικής προέλευσης φραπέ αποτελεί καθημερινή συντροφιά!
Εύα Τσάκου, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
