Τα τελευταία 200 χρόνια οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές ζουν με την ελπίδα ότι στο σκεπασμένο από την άμμο κουφάρι του θα βρεθούν κομμάτια από το πολύτιμο φορτίο που κουβαλούσε:
Τα γλυπτά του Παρθενώνα. Διακαής πόθος θα σκεφτεί κανείς, μια και οι ενέργειες για την επιστροφή των δικών μας γλυπτών, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, πέφτουν στον βρόντο.
Για αυτό και υποβρύχιες αναζητήσεις στο ιστορικό ναυάγιο «Μέντωρ», που το 1802 ξεκίνησε από το λιμάνι του Πειραιά για την Αγγλία, φορτωμένο με τον Λόρδο Ελγιν και τα «αρπαγμένα» γλυπτά του Παρθενώνα, πραγματοποιούνται ανελλιπώς, με την ελπίδα ότι ίσως στα αμπάρια κρύβονται πολύτιμα αντικείμενα αλλά και στοιχεία που σχετίζονται με την υπόθεση της αφαίρεσης των ελληνικών μαρμάρων.
Μια τέτοια έρευνα, με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», ολοκληρώθηκε στις 9 Ιουλίου στα νοτιοανατολικά Κύθηρα, κοντά στον Αβλέμονα, ύστερα από 17 ημέρες, φέρνοντας στην επιφάνεια εντυπωσιακά ευρήματα για το ναυάγιο, όχι όμως δυστυχώς και κάποιο θραύσμα από τα περίφημα γλυπτά.
Την έρευνα διενήργησε κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καταδυόμενο αρχαιολόγο, δρα Δ. Κουρκουμέλη και τους καταδυόμενους υπαλλήλους Λούι Ζαν Μερσενιέ, τον δύτη Μανώλη Τζεφρόνη, τον τεχνολόγο – μηχανολόγο Θεμιστοκλή Τρουπάκη αλλά και τον εργατοτεχνίτη Πέτρο Τσαμπουράκη. Στην έρευνα συνέβαλε και το αυστραλιανό Ιδρύμα «Kytherian Research Group».
Χαρακτηριστικό είναι ότι η φετινή ανασκαφική έρευνα επικεντρώθηκε τόσο στην περιοχή της πρύμνης, όπου το 2009 και το 2011 είχαν εντοπιστεί διάφορα αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου, όσο και στην αποκάλυψη και στον καθαρισμό τμήματος του σκαριού του, που διασώζεται σε καλή κατάσταση.
Η πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε το σκαρί σε μήκος περίπου 10 μέτρων προς την πλώρη, όπου και διαπιστώθηκε ότι τμήμα αυτής έχει θραυστεί στους βράχους του πυθμένα κατά τη βύθιση του πλοίου.
Από τα πλέον ενδιαφέροντα αντικείμενα που έφερε στην επιφάνεια η υποβρύχια έρευνα των δυτών ήταν σίγουρα τα όργανα ναυσιπλοΐας, ο ναυτικός διαβήτης (κουμπάσο), καθώς και τα γυάλινα και φορητά μελανοδοχεία. Ακόμη, βρέθηκε σε καλή κατάσταση ένα φορητό ρολόι, καθώς και μια επιπλέον πιστόλα (η τρίτη συνολικά, καθώς οι δύο άλλες ανελκύστηκαν κατά την έρευνα του 2011). Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στον εντυπωσιακό λίθινο σφραγιδόλιθο, στη χρυσή αλυσίδα, καθώς και στα διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα του πληρώματος.
Επίσης, βρέθηκαν δύο χρυσά νομίσματα (το ένα του 1788 έχει ταυτιστεί ως ολλανδικό), τρία αργυρά, σύγχρονα της περιόδου που ναυάγησε το πλοίο, καθώς και δύο αρχαία αργυρά νομίσματα (ένα βοιωτικό και ένα αθηναϊκό· το τελευταίο φαίνεται να είχε χρησιμοποιηθεί ως κόσμημα, αφού φέρει διαμπερή οπή).
Μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας, το ξύλινο σκαρί του πλοίου, για λόγους προστασίας, καλύφθηκε με ειδικό γεωύφασμα.
Οπως υποστηρίζουν και οι ειδικοί που παίρνουν μέρος στις υποβρύχιες αυτές έρευνες, τα αποτελέσματα επιφέρουν, εκτός από αρχαιολογικό, και ιστορικό ενδιαφέρον, μια και πολλά από τα αντικείμενα που έχουν ανασυρθεί μπορούν να ταυτιστούν με υπαρκτά πρόσωπα που επέβαιναν στο πλοίο και πιθανώς να σχετίζονται με την υπόθεση της αφαίρεσης των γλυπτών του Παρθενώνα.
Στον «Μέντορα», που βρίσκεται σε βάθος 22-24 μέτρων, έχουν γίνει αρκετές υποβρύχιες έρευνες κατά τους νεότερους χρόνους: Το 1975, ο γνωστός Ζακ Ιβ Κουστό καταδύθηκε προς αναζήτηση διάφορων αντικειμένων, το 1980 είχε κάνει μια μεγάλη έρευνα το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, το 2009 και το 2011 η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων επιχείρησε και πάλι να βρει νέα στοιχεία για το πλοίο, αλλά και θραύσματα των περίφημων γλυπτών του Παρθενώνα.
