Φόρους-φωτιά θα κληθούν να πληρώσουν φέτος εκατομμύρια πολίτες που, εξαιτίας του Μνημονίου, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας ή τα ετήσια εισοδήματά τους έχουν περιοριστεί κάτω από τo παλαιό αφορολόγητο όριο των 12.000 ευρώ, εφόσον, μέχρι τον επόμενο μήνα που θα υποχρεωθούν να υποβάλουν τις φετινές φορολογικές δηλώσεις, δεν έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν αποδείξεις συνολικής αξίας πολλών εκατοντάδων έως και χιλιάδων ευρώ για δαπάνες αγοράς αγαθών ή παροχής υπηρεσιών τις οποίες πραγματοποίησαν εντός του 2011 και αν, ταυτόχρονα, δεν λάβουν υπόψη τους τις παγίδες υπερφορολόγησης που κρύβει το ισχύον σύστημα των τεκμηρίων διαβίωσης.

Τα δόκανα

Αιτία για την εξέλιξη αυτή είναι τα φοροεισπρακτικά μέτρα που νομοθέτησε στο δεύτερο εξάμηνο του 2011 ο πρώην υπουργός Οικονομικών και νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κ. Ευ. Βενιζέλος. Με τα μέτρα αυτά μειώθηκε το βασικό αφορολόγητο όριο ετήσιου εισοδήματος στις 5.000 ευρώ, άλλαξε επί το δυσμενέστερο ο τρόπος υπολογισμού του ποσού των αποδείξεων και αυξήθηκαν σημαντικά τα τεκμήρια διαβίωσης.

Τα μπιλιετάκια

Οι συγκεκριμένες διατάξεις κρύβουν φέτος πρωτοφανείς παγίδες για μεγάλο αριθμό πολιτών. Φορολογούμενοι που κατά τη διάρκεια του 2011 έμειναν άνεργοι και τα συνολικά τους εισοδήματα δεν υπερέβησαν τις 12.000 ευρώ, που ήταν το παλαιό αφορολόγητο όριο, πολύτεκνοι και ανάπηροι με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, χαμηλοσυνταξιούχοι που υπάγονται στον ΟΓΑ ή λαμβάνουν το ΕΚΑΣ και τα συνολικά ετήσια εισοδήματά τους δεν υπερέβησαν πέρυσι τις 12.000 ευρώ, εργαζόμενοι που κατά τη διάρκεια του 2011 ελάμβαναν μηνιαίες αποδοχές της τάξεως των 300-500 ευρώ ακόμη και με «μπλοκάκια», μισθωτοί, αγρότες και λοιπές κατηγορίες φορολογουμένων με ετήσια εισοδήματα έτους 2011 χαμηλότερα του νέου μειωμένου στα 5.000 ευρώ αφορολόγητου ορίου οφείλουν να λάβουν υπόψη τους ότι είναι υποχρεωμένοι να βρουν οπωσδήποτε αποδείξεις έτους 2011, η συνολική αξία των οποίων πρέπει να είναι ίση με το 25% του μεγαλύτερου ποσού μεταξύ του συνολικού ατομικού εισοδήματος του προηγούμενου έτους (το οποίο πρόκειται να δηλώσουν) και του τεκμαρτού εισοδήματος που θα προσδιοριστεί γι’ αυτούς με βάση τις «αντικειμενικές δαπάνες» ή τα «τεκμήρια διαβίωσης»!

Ειδικά όσοι απέκτησαν το 2011 πραγματικά εισοδήματα χαμηλότερα του αφορολογήτου των 5.000 ευρώ θα πρέπει να γνωρίζουν ότι -με το νέο σύστημα των «τεκμηρίων διαβίωσης» που τέθηκε σε ισχύ για πρώτη φορά πέρυσι καθώς και με τις αυξήσεις στα τεκμήρια για κατοικίες και Ι.Χ., οι οποίες επιβλήθηκαν τον Ιούνιο του 2011 και εφαρμόζονται στις φετινές δηλώσεις- τα τεκμαρτά εισοδήματα που θα προκύψουν γι’ αυτούς θα είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, μεγαλύτερα από το αφορολόγητο όριο των 5.000 ευρώ και, ως εκ τούτου, υψηλότερα του εισοδήματος που απέκτησαν και πρόκειται να δηλώσουν.

Συνεπώς, θα υποχρεωθούν να πληρώσουν φόρο, παρά το γεγονός ότι τα πραγματικά εισοδήματά τους είναι χαμηλότερα του αφορολόγητου ορίου των 5.000 ευρώ, εκτός εάν καταφέρουν να καλύψουν τη διαφορά μεταξύ δηλωθέντος και τεκμαρτού εισοδήματος επικαλούμενοι αποταμιεύσεις παρελθόντων ετών, έσοδα που απέκτησαν από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων ή άλλα εισοδήματα που εισέπραξαν το 2011 τα οποία απαλλάχθηκαν από το φόρο εισοδήματος ή φορολογήθηκαν αυτοτελώς!

Επιπλέον, εάν οι αποδείξεις αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών του έτους 2011 που έχουν μαζέψει έχουν αξία ίση με το 25% του δηλωθέντος κι όχι του (υψηλότερου) τεκμαρτού εισοδήματος, τότε θα πληρώσουν επιπλέον φόρο ίσο με το 10% της διαφοράς μεταξύ της αξίας των αποδείξεων που θα έχουν συγκεντρώσει και της αξίας που ισοδυναμεί με το 25% του (υψηλότερου του δηλωθέντος) τεκμαρτού εισοδήματος.

Οι εγκύκλιοι

Τις παγίδες υπερφορολόγησης επισημαίνει το υπουργείο Οικονομικών με δύο εγκυκλίους που εξέδωσε και απέστειλε πρόσφατα σε όλες τις εφορίες της χώρας. Σύμφωνα με τις εγκυκλίους αυτές:

1. Φέτος, κάθε φορολογούμενος, ακόμη κι αν το συνολικό ατομικό εισόδημά του για το 2011 ήταν χαμηλότερο του αφορολογήτου των 5.000 ευρώ, πρέπει να έχει μαζέψει αποδείξεις για δαπάνες αγοράς αγαθών ή παροχής υπηρεσιών που πραγματοποίησε το 2011 για να μη χάσει το αφορολόγητο! Συγκεκριμένα, για να κατοχυρώσει ως αφορολόγητα τα πρώτα 5.000 ευρώ του εισοδήματός του, ο κάθε φορολογούμενος πρέπει να έχει συγκεντρώσει φέτος αποδείξεις δαπανών έτους 2011 αξίας ίσης με το 25% του ετήσιου ατομικού εισοδήματός του. Σε κάθε περίπτωση το 25% υπολογίζεται επί του μεγαλύτερου ποσού μεταξύ του εισοδήματος που δηλώνει ο φορολογούμενος και του εισοδήματος που προσδιορίζεται με βάση τις «αντικειμενικές δαπάνες» ή τα «τεκμήρια» διαβίωσης (για κατοικίες, Ι.Χ. κ.λπ.).

2. Αν ο φορολογούμενος δεν έχει μαζέψει την απαιτούμενη αξία αποδείξεων, τότε επί της «ακάλυπτης» διαφοράς θα κληθεί να πληρώσει φόρο 10%.

3. Κάθε φορολογούμενος πρέπει να δηλώσει την αξία των αποδείξεων που συγκέντρωσε στον κωδικό 049 του πίνακα 7, στην τρίτη σελίδα του βασικού εντύπου της φορολογικής δήλωσης (του εντύπου Ε1). Ο συγκεκριμένος κωδικός επιτρέπεται να συμπληρωθεί μόνο εφόσον η δήλωση υποβάλλεται εμπρόθεσμα. Πρέπει δε οπωσδήποτε να συμπληρωθεί ακόμα και όταν το πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα του φορολογούμενου δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο ποσό των 5.000 ευρώ, δεδομένου ότι αν η δήλωση δεν αναγράφει καθόλου ποσό αποδείξεων τότε ο φορολογούμενος θα πληρώσει φόρο 10% για το 25% του πραγματικού ή τεκμαρτού εισοδήματός του, όποιο κι αν είναι αυτό.

4. Οι αποδείξεις δεν πρέπει να συνυποβληθούν με τη δήλωση αλλά να φυλαχθούν από το φορολογούμενο και να προσκομιστούν στις φορολογικές αρχές μόνο εφόσον ζητηθούν για έλεγχο.

5. Κατά τον προσδιορισμό του τεκμαρτού εισοδήματος, δηλαδή της συνολικής ετήσιας «αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης» ή του συνολικού ποσού «τεκμηρίων διαβίωσης», λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα δηλωθέντα περιουσιακά στοιχεία (κατοικίες, αυτοκίνητα κ.λπ.) αλλά και ένα ποσό ελάχιστης ετήσιας «αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης», το οποίο ανέρχεται σε 3.000 ευρώ προκειμένου για άγαμο και σε 5.000 ευρώ για συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση. Στην περίπτωση των συζύγων ο καθένας βαρύνεται με ελάχιστη ετήσια «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» ύψους 2.500 ευρώ. Συνεπώς, σε κάθε φορολογούμενο, όποιο κι αν είναι το ύψος του δηλωθέντος εισοδήματός του, ακόμη δηλαδή κι αν είναι μηδενικό, η εφορία καταλογίζει ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος!

Επιπλέον, σε κάθε περίπτωση στο ελάχιστο αυτό ποσό τεκμηρίου διαβίωσης προστίθεται και το τεκμήριο που προκύπτει με βάση την έκταση και την τιμή ζώνης της κύριας και κάθε δευτερεύουσας κατοικίας (ιδιόκτητης, εκμισθούμενης ή δωρεάν παραχωρούμενης) που χρησιμοποιεί ο φορολογούμενος για τη διαμονή του. Από κει και πέρα, εάν ο φορολογούμενος χρησιμοποιεί και Ι.Χ. αυτοκίνητο, τότε προστίθεται στα προαναφερθέντα τεκμήρια και το τεκμήριο που προκύπτει με βάση τα κυβικά εκατοστά του αυτοκινήτου αυτού, οπότε το τεκμαρτό εισόδημα ανεβαίνει σε ακόμη πιο υψηλό επίπεδο. Συνεπώς, κάθε φορολογούμενος που έχει στην κατοχή του τουλάχιστον ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο βαρύνεται φέτος με τουλάχιστον 3 ποσά τεκμηρίων: το ελάχιστο των 3.000 ή 2.500 ευρώ, το τεκμήριο της κατοικίας που χρησιμοποιεί και το τεκμήριο του αυτοκινήτου. Τα ποσά αυτά αθροιζόμενα προσδιορίζουν ένα ελάχιστο όριο τεκμαρτού εισοδήματος το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις είναι υψηλότερο του αφορολόγητου ορίου των 5.000 ευρώ με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειονότητα όσων φορολογουμένων δηλώσουν φέτος εισοδήματα χαμηλότερα του αφορολόγητου ορίου των 5.000 ευρώ να κληθούν να πληρώσουν φόρο εισοδήματος βάσει τεκμηρίων, εκτός αν καταφέρουν να καλύψουν τα επιπλέον ποσά τεκμαρτού εισοδήματος επικαλούμενοι εισοδήματα παρελθόντων ετών που αποταμιεύτηκαν, έσοδα από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων τα οποία απέκτησαν το 2011 ή άλλα εισοδήματα απαλλαχθέντα από το φόρο (εφάπαξ, υπεραξίες από μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια κ.λπ.) ή φορολογηθέντα αυτοτελώς (αποζημιώσεις απολύσεων, τόκους καταθέσεων κ.λπ.).

6. Εάν το συνολικό εισόδημα του φορολογούμενου -δηλωθέν ή τεκμαρτό- είναι μεγαλύτερο των 60.000 ευρώ, τότε η αξία των αποδείξεων έτους 2011 που πρέπει να έχει συγκεντρώσει ανέρχεται σε 15.000 ευρώ.

7. Στο συνολικό ποσό της αξίας των αποδείξεων που έχει συγκεντρώσει ο φορολογούμενος δεν περιλαμβάνονται τα ποσά των αποδείξεων που συλλέχθηκαν μέσω της «Κάρτας Αποδείξεων».

8. Για την αναγνώριση των αποδείξεων από τη φορολογική αρχή απαιτείται να διακρίνονται η επωνυμία της εκδότριας επιχείρησης, ο ΑΦΜ αυτής, η ημερομηνία έκδοσης και το τελικό ποσό. Σε περίπτωση κατά την οποία η απόδειξη δεν είναι τυπωμένη με έντονα στοιχεία και πιθανολογείται η πλήρης εξαφάνισή τους ο φορολογούμενος πρέπει να επαναλάβει τα προαναφερθέντα στοιχεία (επωνυμία της επιχείρησης, ΑΦΜ, ημερομηνία και ποσά), ούτως ώστε να καθίσταται στη συνέχεια εφικτός ο έλεγχός τους από τη φορολογούσα αρχή.

9. Οι αποδείξεις που πρέπει να συγκεντρωθούν αφορούν όλες τις καταναλωτικές δαπάνες, δηλαδή τις πάσης φύσεως δαπάνες αγοράς αγαθών και λήψης υπηρεσιών. Περιλαμβάνονται και τα ειδικά στοιχεία που εκδίδουν οι επιχειρήσεις λόγω των συγκεκριμένων υπηρεσιών που παρέχουν (π.χ. αποδείξεις των ΕΛΤΑ, εταιριών Courier, πινακίδια χρηματιστηριακών εταιριών για την αμοιβή των παρεχόμενων υπηρεσιών μόνο κ.λπ.) όπως και οι πάσης φύσεως δαπάνες αγοράς υλικών και παροχής υπηρεσιών των κοινόχρηστων χώρων εκτός από τις δαπάνες εξόφλησης των λογαριασμών ύδρευσης, αποχέτευσης και ηλεκτροδότησης αυτών μετά τον επιμερισμό τους στους ενοίκους ή στους ιδιοκτήτες των οριζόντιων ιδιοκτησιών.

Στις περιπτώσεις αυτές, ο διαχειριστής της πολυκατοικίας θα εκδίδει και θα χορηγεί σε κάθε συνιδιοκτήτη ή ενοικιαστή κατά περίπτωση (ανάλογα με το ποιον βαρύνει η δαπάνη αυτή) συγκεντρωτική κατάσταση των ετήσιων δαπανών της πολυκατοικίας, στην οποία θα εμφανίζεται το ποσό των κοινόχρηστων δαπανών που λαμβάνονται υπόψη για την κάλυψη του αφορολόγητου ποσού.

10. Στις αποδείξεις που χρειάζονται για την κάλυψη του αφορολόγητου ποσού περιλαμβάνονται κι αυτές που αφορούν σε δαπάνες για παροχή υπηρεσιών από συμβολαιογράφο για σύνταξη συμβολαίου απόκτησης ακινήτου, εφόσον βέβαια οι δαπάνες αυτές δεν εμπίπτουν στα τεκμήρια του άρθρου 17 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (π.χ. γονική παροχή ή δωρεά). Όταν στις περιπτώσεις αυτές η αμοιβή του συμβολαιογράφου αναγράφεται στο συμβόλαιο, τότε για την απόδειξη της πραγματοποίησης αυτής της δαπάνης επισυνάπτονται από τον φορολογούμενο φωτοτυπίες των σελίδων του συμβολαίου από τις οποίες προκύπτει δαπάνη.

Τι ισχύει για τις φαρμακευτικές δαπάνες

Οι φαρμακευτικές δαπάνες, οι δαπάνες για την αγορά ορθοπαιδικών ειδών (νάρθηκες, κηδεμόνες, υποδήματα κ.λπ.), αναλώσιμων νοσηλευτικών υλικών, αναπηρικών βοηθητικών οργάνων (πατερίτσες, αναπηρικά αμαξίδια, στρώματα κατάκλισης κ.λπ.), ειδικών μηχανημάτων (νεφελοποιητές, συσκευές αναρρόφησης, φιάλες οξυγόνου κ.λπ.), οι δαπάνες για έξοδα μετακίνησης και διαμονής των ασφαλισμένων, οι δαπάνες για βρεφονηπιακούς σταθμούς κ.λπ., που δεν καλύπτονται στο σύνολό τους από ασφαλιστικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρίες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους φορολογουμένους, μαζί με τις λοιπές δαπάνες, για την κάλυψη του αφορολόγητου ποσού, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αποτελούν δαπάνες που εκπίπτουν με βάση άλλη φορολογική διάταξη. Για να είναι δυνατή η χρησιμοποίηση των δαπανών αυτών, στη βεβαίωση ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης που ήδη χορηγείται από τους ασφαλιστικούς φορείς πρέπει να συμπεριλαμβάνεται ξεχωριστή κατηγορία με το ποσό των λοιπών δαπανών που προαναφέρθηκαν και το οποίο δεν κάλυψαν οι ασφαλιστικοί φορείς. Στη βεβαίωση πρέπει να αναγράφονται, σε χωριστή ένδειξη, το συνολικό ποσό της δαπάνης για το οποίο υποβλήθηκαν δικαιολογητικά, το ποσό της δαπάνης που καλύφθηκε από τον ασφαλιστικό φορέα, καθώς και το συνολικό υπόλοιπο ποσό της δαπάνης με το οποίο επιβαρύνεται ο ίδιος ο φορολογούμενος.

Γιώργος Παλαιτσάκης στον Ελεύθερο Τύπο