Πολύ νωρίς και χωρίς προφυλάξεις αρχίζει η σεξουαλική ζωή των νέων μας
Τα τελευταία πέντε χρόνια γιατροί, γονείς και έφηβες κοπέλες στη χώρα μας έχουν στα χέρια τους ένα προληπτικό αντικαρκινικό «όπλο» το οποίο φαίνεται ότι μπορεί να εξαφανίσει από τον… χάρτη τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και όχι μόνο. Πρόκειται για το εμβόλιο του HPV, το οποίο, παρ’ ότι έχει τύχει ευρείας αποδοχής σε άλλα κράτη, στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται ακόμα με δισταγμό. Και αυτό τη στιγμή που οι έλληνες έφηβοι δεν διστάζουν, όπως δείχνουν νέα ερευνητικά στοιχεία, να εμπλακούν σε σεξουαλικές σχέσεις οι οποίες τους αφήνουν «έρμαια» στα… αδυσώπητα χέρια του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Εγκριτοι ειδικοί ρίχνουν μιλώντας στο «Βήμα» φως στο προφίλ ασφαλείας των δύο εμβολίων για τον HPV που κυκλοφορούν στη χώρα μας και αναφέρουν κατηγορηματικά ότι η μόνη σοβαρή «παρενέργεια» της όλης υπόθεσης είναι η αδικαιολόγητη ανασφάλεια που υποθηκεύει το μέλλον της υγείας χιλιάδων παιδιών.
Το τελευταίο διάστημα ζει μια… τρέλα. Δεν φθάνει που έχει να διαχειριστεί σε καθημερινή βάση την έφηβη κόρη της – όσοι γονείς έχουν παιδιά στην εφηβεία καταλαβαίνουν καλά τι θα πει αυτό -, έχει να διαχειριστεί και το ζήτημα του εμβολίου για τον HPV της έφηβης κόρης της. Εχει ακούσει ότι το εμβόλιο σώζει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και ο γυναικολόγος της στον οποίον απευθύνθηκε συνέστησε τον εμβολιασμό του παιδιού (δεν συμβαίνει πάντως με όλους τους γυναικολόγους το ίδιο από ό,τι έμαθε). Ωστόσο ο παιδίατρος που παρακολουθεί τη μικρή από μωρό είχε ενδοιασμούς και της πρότεινε να περιμένει έως ότου παρέλθει ακόμη μεγαλύτερο διάστημα για να φανεί το «προφίλ ασφαλείας» του εμβολίου. Εκείνη δεν ήξερε τι να κάνει και ζήτησε τη γνώμη της φαρμακοποιού της την οποία γνωρίζει και εμπιστεύεται εδώ και… αιώνες. Η απάντηση ήταν κατηγορηματική «άφησέ το καλύτερα, δεν ξέρουμε ακόμη τις παρενέργειες» και συνοδευόταν από το επιχείρημα «ούτε εγώ το έκανα στην κόρη μου. Δεν υπάρχει άλλωστε λόγος αφού δεν έχει ξεκινήσει τη σεξουαλική ζωή της». Τι να κάνει η άμοιρη μητέρα; Αρχισε να ρωτά οποιονδήποτε της φαινόταν σχετικός με το ζήτημα, να ψάχνει στο Internet. Καθώς τα περισσότερα στοιχεία έκλιναν στη ζυγαριά υπέρ του εμβολίου αποφάσισε να αγοράσει την πρώτη δόση – και τα δύο εμβόλια που κυκλοφορούν για τον ΗPV στη χώρα μας χορηγούνται σε τρεις δόσεις συνολικά. Στην απόφαση συνέτεινε και το γεγονός ότι το εμβόλιο, παρά το υψηλό κόστος του, που κυμαίνεται συνολικά στα 450 ευρώ, έχει εισαχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και καλύπτεται από τα Ταμεία. Ωραία λοιπόν, όλα καλά… στη θεωρία, η απόφαση ελήφθη. Διότι στην πράξη, η μόνη απόφαση που έλαβε η δόλια μάνα είναι να συντηρεί το εμβόλιο στο… ψυγείο και να μην ξέρει τι να το κάνει αφού φοβάται.
Πέντε χρόνια… ομίχλη
Η μικρή αυτή πικρή ιστορία είναι η κοινή ιστορία πολλών ελληνίδων μητέρων, όπως μαρτυρούν οι πληροφορίες που λαμβάνουμε πανταχόθεν. Παρ’ ότι έχει παρέλθει μια πενταετία από την κυκλοφορία του πρώτου εμβολίου για τον ΗPV στη χώρα μας – πρόκειται για το Gardasil που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2007 ενώ στο τέλος της ίδιας χρονιάς εμφανίστηκε και το έτερο εμβόλιο, το Cervarix -, φαίνεται ότι το τοπίο είναι… ομιχλώδες στο «κεφάλι» γονέων αλλά και γιατρών. Το σημαντικό όμως είναι, όπως ανέφεραν στο «Βήμα» έγκριτοι ειδικοί οι οποίοι κλήθηκαν να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, αυτή η ομίχλη να μη σκεπάσει το μέλλον πολλών νέων παιδιών χωρίς λόγο, στερώντας τους μια μοναδική ευκαιρία πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (και ίσως και άλλων καρκίνων, όπως του στοματοφάρυγγα, του κόλπου, του πέους και του πρωκτού, σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά στοιχεία) η οποία δίνεται πλέον απλόχερα – και δωρεάν – με ένα… τσίμπημα (άντε τρία).
Περίπου μια πενταετία κυκλοφορίας λοιπόν των εμβολίων για τον HPV, κατά την οποία έχουν χορηγηθεί περί τις 89 εκατομμύρια δόσεις του Gardasil και 25 εκατομμύρια δόσεις του Cervarix παγκοσμίως. Kαι όμως τα εμβόλια για τον HPV δεν φαίνεται να έχουν μπει όσο θα έπρεπε στη συνείδηση των Ελλήνων (ειδικών και μη), όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες σαν τις σκανδιναβικές, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, όπου τα ποσοστά κάλυψης κυμαίνονται μεταξύ 85% και 95%. Δεν είναι λίγοι οι ειδήμονες που λένε ότι σε μεγάλο βαθμό αιτία της άρνησης είναι η άγνοια. Ιδού λοιπόν τελευταία επίσημα δεδομένα για την ασφάλεια των εμβολίων προς γνώση (και συμμόρφωση):
Ηπιες και σχετικά λίγες παρενέργειες
Σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος VAERS (Vaccine Adverse Event Reporting System) των αμερικανικών Κέντρων για τον Ελεγχο των Ασθενειών (CDC) και της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) από τα μέσα του 2006, οπότε και πρωτοκυκλοφόρησε το Gardasil στις ΗΠΑ (η έγκριση κυκλοφορίας δόθηκε τον Ιούνιο του 2006 για τα κορίτσια 9-26 ετών και τον Οκτώβριο του 2009 για τα αγόρια ηλικίας 9-26 ετών), ως και τις 15 Σεπτεμβρίου 2011 είχαν χορηγηθεί περί τις 40.000.000 δόσεις του εμβολίου στη χώρα. Την ίδια στιγμή είχαν γίνει συνολικά 20.096 αναφορές σχετικά με ανεπιθύμητες ενέργειες μετά τη χορήγηση του εμβολίου. Από το σύνολο των αναφορών το 92% αφορούσε ήπιες παρενέργειες ενώ το 8% εντασσόταν στην κατηγορία των σοβαρών παρενεργειών. Οι ειδικοί του προγράμματος VAERS τονίζουν μάλιστα ότι ο μέσος όρος αναφοράς σοβαρών παρενεργειών στο σύστημα σε ό,τι αφορά τα εμβόλια κυμαίνεται στο 10%-15%, γεγονός που μαρτυρεί ότι τα ποσοστά παρενεργειών για το εμβόλιο του HPV είναι μικρότερα από τον μέσο όρο.
Οι ήπιες παρενέργειες αφορούσαν πόνο και οίδημα στο σημείο χορήγησης του εμβολίου, πυρετό, ζάλη, ναυτία και λιποθυμία. Οπως τονίζουν οι ειδικοί των CDC η λιποθυμία (στα αγγλικά αποδίδεται με τον όρο syncope – κοινώς συγκοπή – ο οποίος δημιούργησε στην Ελλάδα παρανοήσεις και αδικαιολόγητο πανικό) είναι συχνή έπειτα από χορήγηση ενέσεων και εμβολίων, κυρίως στους εφήβους.
Το φάσμα του Guillain–Barré
Σε ό,τι αφορούσε τις σοβαρές παρενέργειες οι ειδικοί του VAERS σημειώνουν ότι έχουν γίνει κάποιες αναφορές για εμφάνιση του νευρολογικού συνδρόμου Guillain-Barré το οποίο συνδέεται με παράλυση μετά τη χορήγηση του εμβολίου. Συμπληρώνουν ότι το σύνδρομο εμφανίζεται σε περίπου 1-2 ανά 100.000 εφήβους και υπογραμμίζουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις σχετικά με το ότι το Gardasil αυξάνει τα ποσοστά του συνδρόμου σε σύγκριση με αυτά που καταγράφονται στον γενικό πληθυσμό, είτε έχει εμβολιαστεί είτε όχι.
Οι αμερικανοί επιστήμονες αναφέρονται επίσης στην εμφάνιση θρομβώσεων στην καρδιά, στους πνεύμονες και στα πόδια μετά τη χορήγηση του Gardasil και σημειώνουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις υπήρχε αυξημένος κίνδυνος θρομβώσεων εξαιτίας παραγόντων όπως η λήψη αντισυλληπτικών, το κάπνισμα ή η παχυσαρκία.
Οι ειδικοί του VAERS κάνουν επίσης λόγο για 71 αναφορές θανάτων μεταξύ ατόμων που έλαβαν το Gardasil. Σύμφωνα με τα στοιχεία τους, 57 αναφορές αφορούσαν κορίτσια, τρεις αναφορές αφορούσαν αγόρια ενώ σε 11 αναφορές δεν καταγραφόταν το φύλο. Από το σύνολο των αναφορών θανάτων 34 επιβεβαιώθηκαν ενώ 37 παραμένουν ανεπιβεβαίωτες λόγω ελλιπών στοιχείων των ασθενών. Οπως προέκυψε από τις 34 επιβεβαιωμένες αναφορές δεν φάνηκε να υπάρχει κάποιο μοτίβο που να παραπέμπει στο ότι το εμβόλιο ευθυνόταν για τον θάνατο. Σε ορισμένες μάλιστα αναφορές η αιτία θανάτου αποδείχθηκε τελικώς ότι ήταν άσχετη με το εμβόλιο.
Υπογραμμίζεται πως σε ό,τι αφορά το Cervarix, το οποίο έλαβε άδεια κυκλοφορίας στις ΗΠΑ για χορήγηση σε κορίτσια 10-25 ετών τον Οκτώβριο του 2009, στην έκθεση του VAERS αναφέρεται ότι η χρήση του στη χώρα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και έτσι δεν έχει συλλεχθεί μεγάλος όγκος στοιχείων. Σε κάθε περίπτωση, ως τον Σεπτέμβριο του 2011 είχαν γίνει 52 αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών μετά τη χορήγηση του εμβολίου, εκ των οποίων το 98% ήταν ήπιες.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα
Στα καθ’ ημάς τώρα, από τις αρχές του 2007, οπότε και πρωτοκυκλοφόρησε το Gardasil στην Ελλάδα, έχουν χορηγηθεί περί τις 390.000 δόσεις του – έχουν επίσης χορηγηθεί περί τις 182.000 δόσεις του Cervarix που βγήκε στην κυκλοφορία μερικούς μήνες αργότερα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που λάβαμε από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) το 2011 υπήρξαν 16 «κίτρινες κάρτες» που αφορούσαν αναφορά ανεπιθύμητων ενεργειών μετά τη χορήγηση των εμβολίων ενώ συνολικά από την κυκλοφορία των εμβολίων ως σήμερα στην Ελλάδα ο αριθμός των αναφορών για ανεπιθύμητες ενέργειες τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στην εθνική βάση δεδομένων είναι 61 (σημειώνεται ότι δεν δόθηκαν στοιχεία σχετικά με το είδος των παρενεργειών, ωστόσο μεταξύ αυτών δεν περιλαμβάνεται αναφορά για θάνατο). Η αναλογία αυτή, σύμφωνα με τους ειδικούς, συνάδει με τα στοιχεία του εξωτερικού και αποδεικνύει την ασφάλεια των εμβολίων.
Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο καθηγητής Μαιευτικής- Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παθολογίας Τραχήλου κ. Ευ. Παρασκευαΐδης όλα τα στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων για τον HPV δείχνουν ότι η διστακτικότητα κάποιων παιδιάτρων και γυναικολόγων να συστήσουν τη χορήγησή τους είναι αβάσιμη. «Είμαι κατηγορηματικός σε ό,τι αφορά τους πιθανούς φόβους παρενεργειών από τη χορήγηση των εμβολίων. Δεν συνδέονται σε καμία περίπτωση με περισσότερες παρενέργειες από οποιοδήποτε άλλο εμβόλιο» λέει ο καθηγητής.
Γιατί διστάζουν οι παιδίατροι;
Στο ερώτημα σχετικά με τα αίτια της διστακτικότητας η οποία συνεχίζει να αποτελεί γεγονός, ο κ. Παρασκευαΐδης απαντά πως σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα τους παιδιάτρους«δεν δίνουν τη δέουσα σημασία καθώς δεν έρχονται σε επαφή με το πρόβλημα. Η εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν γίνεται στις μικρές ηλικίες κοριτσιών τα οποία παρακολουθούν οι παιδίατροι. Δεν βλέπουν 25χρονες κοπέλες με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας οι οποίες ζουν – τόσο οι ίδιες όσο και η οικογένειά τους – ένα δράμα έπειτα από μια διάγνωση, ακόμη και αν η πρόγνωση είναι καλή. Η ταραχή και η ταλαιπωρία είναι μεγάλη και μπορούν πλέον με τα εμβόλια να προληφθούν».
Στην περίπτωση των γυναικολόγων ο ειδικός αποδίδει τη διστακτικότητα σε άγνοια.«Ορισμένοι δεν είναι καλά ενημερωμένοι για τα δεδομένα τα οποία έχουν δημοσιευθεί στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και αποδεικνύουν την ασφάλεια των εμβολίων. Παράλληλα προβάλλονται κάποιες φορές ενστάσεις για τα κέρδη και τις σκοπιμότητες των εταιρειών που κρύβονται πίσω από τα δύο εμβόλια. Ωστόσο πάντα πίσω από τα φάρμακα υπάρχουν εταιρείες και η συζήτηση αυτού του είδους είναι ατέρμονη».
Πόσους θανάτους θα αποφεύγαμε…
Ο κ. Παρασκευαΐδης καταλήγει αφήνοντας τους αριθμούς να μιλήσουν από μόνοι τους.«Αν αναλογιστούμε ότι σήμερα στη χώρα μας έχουμε περί τις 600 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ετησίως και 200-250 θανάτους και λάβουμε υπόψη μας ότι τα εμβόλια για τον HPV σε συνδυασμό με τον τακτικό έλεγχο με Παπ είναι ικανά να μειώσουν αυτές τις περιπτώσεις κατά 95%, τότε λέμε ότι σε ολόκληρη τη χώρα θα μπορούσαμε να έχουμε περίπου 30 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας τον χρόνο και περί τους 10 θανάτους. Ισως τα νούμερα αυτά να φαίνονται μικρά, ωστόσο δεν είναι, αν λάβουμε υπόψη μας ότι με τα εμβόλια σχεδόν εξαλείφεται ένας καρκίνος».
Για ασφαλές εμβόλιο το οποίο αναμένεται να δείξει ακόμη περισσότερο τη δυναμική του στο μέλλον κάνει λόγο στο «Βήμα» ο καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ερευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων κ. Θ. Αγοραστός.
«Ολο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι ο HPV δεν είναι υπαίτιος μόνο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας του οποίου καταγράφονται περί το μισό εκατομμύριο περιπτώσεις και 250.000 θάνατοι παγκοσμίως κάθε χρόνο αλλά και για άλλους καρκίνους, όπως της στοματοφαρρυγικής κοιλότητας, του πρωκτού ή του πέους. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι οι ογκογόνοι τύποι 16 και 18 του ιού είναι κοινοί στο 70%-90% των περιπτώσεων μεταξύ του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και των καρκίνων που προαναφέραμε. Με βάση αυτά τα στοιχεία και με δεδομένο ότι στις ΗΠΑ έγινε σύσταση και για εμβολιασμό όλων των αγοριών ηλικίας 11-12 ετών, περιμένουμε αντίστοιχη σύσταση και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
Το εμβόλιο έχει αποδείξει την ασφάλειά του, αναφέρει κατηγορηματικά στο «Βήμα» και ο καθηγητής Παιδιατρικής, πρόεδρος της Παγκόσμιας Παιδιατρικής Εταιρείας και της Ευρωπαϊκής Παιδιατρικής Εταιρείας κ. Α. Κωνσταντόπουλος. «Παγκοσμίως έχουν πλέον χορηγηθεί περισσότερες από εκατό εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων και οι παρενέργειες ήταν ήπιες. Οι περιπτώσεις λιποθυμίας που είχαν σχετιστεί με τα εμβόλια για τον HPVαφορούσαν χώρες όπου γίνονταν ομαδικοί εμβολιασμοί κατά τους οποίους οι συνθήκες εμβολιασμού παίζουν σημαντικό ρόλο ενώ καμιά παράλυση δεν αποδόθηκε στο εμβόλιο».
Πρέπει να εμβολιαστούν και τα αγόρια;
Σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό και των αγοριών για τον HPV ο κ. Κωνσταντόπουλος τονίζει ότι είναι σημαντικός. «Η πείρα μάς έχει δείξει ότι κανένα εμβόλιο δεν πέτυχε όταν χορηγήθηκε μόνο στο ένα φύλο, όπως για παράδειγμα συνέβη με το εμβόλιο της ερυθράς. Ωστόσο υπάρχει θέμα κόστους και για τον λόγο αυτόν εκτιμώ ότι θα πρέπει να έχουμε επιτύχει μια σημαντική κάλυψη άνω του 50% στα κορίτσια προτού πάρουμε απόφαση σύστασης λήψης του εμβολίου και από τα αγόρια στη χώρα μας. Αισιοδοξώ πάντως ότι μέσα στο επόμενο έτος τα ποσοστά κάλυψης θα ανέβουν σημαντικά από το 27%-30% που είναι σήμερα στα κορίτσια».
Η χρησιμότητα των εμβολίων για τον HPV έρχεται ακόμη πιο έντονα στο προσκήνιο μέσα από ανησυχητικά στοιχεία που δείχνουν τις επικίνδυνες (σεξουαλικές) σχέσεις των εφήβων στη χώρα μας. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του 5ου Εντατικού Σεμιναρίου Εφηβικής Ιατρικής που διοργανώθηκε από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Παν. & Αγλαΐα Κυριακού» (διευθύντρια καθηγήτρια Χρύσα Τζουμάκα – Μπακούλα) και ολοκληρώθηκε χθες.
Σεξ από μικροί χωρίς προφύλαξη
Οι έφηβοι στη χώρα μας ακολουθούν συχνά επιπόλαιες σεξουαλικές πρακτικές βάζοντας υποθήκη το μέλλον της υγείας τους
Τα στοιχεία που συνελέγησαν και αναλύθηκαν από ειδικούς της ΜΕΥ αφορούσαν αντιπροσωπευτικό δείγμα εφήβων της Αττικής (1.072 έφηβοι, 568 κορίτσια και 504 αγόρια από 20 σχολεία του Λεκανοπεδίου) για το έτος 2010 – τα δεδομένα συγκρίθηκαν με αντίστοιχα που είχε συλλέξει η ΜΕΥ το 2007. Οπως προέκυψε, το 22% των εφήβων ηλικίας 15-16 ετών είχαν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή (το αντίστοιχο ποσοστό το 2007 ήταν 16%). Η μέση ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών ήταν τα 14,5 έτη. Είναι αξιοσημείωτο ότι ένα επιπλέον ποσοστό της τάξεως του 51,4% δήλωσαν ότι είχε σεξουαλική εμπειρία εκτός από τη διεισδυτική επαφή (το αντίστοιχο ποσοστό του 2007 ήταν μόλις 19,5%!).
Από τους σεξουαλικά δραστήριους εφήβους μόνο το 57,6% ανέφεραν ότι χρησιμοποίησαν προφυλακτικό κατά την πρώτη επαφή ενώ παρουσιάστηκε σημαντική μείωση της χρήσης προφυλακτικού μεταξύ της πρώτης και της τελευταίας σεξουαλικής επαφής – είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη σεξουαλική επαφή το 6% των εφήβων δεν χρησιμοποίησαν καμία απολύτως προφύλαξη έναντι 59,6% την πιο πρόσφατη. Την απόσυρση, που θεωρείται αναξιόπιστη μέθοδος προφύλαξης, χρησιμοποίησαν την πρώτη φορά το 7,4% των εφήβων έναντι 84% την πιο πρόσφατη φορά που είχαν σεξουαλική επαφή.
Τα ευρήματα τονίζουν «την αναγκαιότητα της σεξουαλικής αγωγής που ακόμη θεωρείται θέμα-ταμπού στη χώρα μας και την ανάγκη υπεύθυνης εφαρμογής σχετικών προγραμμάτων» αναφέρει στο «Βήμα» η επιστημονικώς υπεύθυνη της ΜΕΥ, λέκτορας Εφηβικής Ιατρικής κυρία Αρτεμις Τσίτσικα.
Η «ρώσικη ρουλέτα» και ο HPV
Ολες αυτές οι σεξουαλικές πρακτικές που θυμίζουν «ρώσικη ρουλέτα» δεν μπορεί παρά να συνδέονται και με την HPV λοίμωξη. «Μελέτες υποδεικνύουν ότι το pick της έκθεσης στον ιό είναι στην εφηβική ηλικία ενώ όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η σεξουαλική δραστηριότητα τόσο μεγαλώνει και η πιθανότητα προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο μέλλον, με πιο επιρρεπή την ομάδα εφήβων κάτω των 17 ετών» τονίζει η κυρία Τσίτσικα. Ερευνα της ΜΕΥ που διεξήχθη σε συνεργασία με την Α’ Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Εργαστήριο του Νοσοκομείου «Αγιος Σάββας» έδειξε ότι από τις σεξουαλικώς δραστήριες έφηβες 13,8 ως 19 ετών που προσήλθαν στη ΜΕΥ, το 54% ήταν θετικές σε κάποιον τύπο HPV ενώ το 23% ήταν θετικές σε τύπο υψηλού κινδύνου για καρκίνο.
Σύμφωνα με την επιστημονικώς υπεύθυνη της ΜΕΥ τα ανησυχητικά δεδομένα των μελετών δείχνουν ακόμη πιο έντονα τη σημασία των εμβολίων έναντι του ιού ΗPV. «Τα εμβόλια αυτά αποτελούν ένα σημαντικό όπλο πρωτογενούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με τον ΗPV και έχουν ως αποτέλεσμα προσωπικό κόστος και δυσλειτουργία, κακή υγεία ή και θάνατο αλλά και μεγάλο κόστος σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους έχουν ελεγχθεί και πιστοποιηθεί, ενώ το όφελος από τον μαζικό εμβολιασμό έχει επανειλημμένως υπολογιστεί με μαθηματικά μοντέλα και έγκριτες κλινικές μελέτες».
Είναι ενθαρρυντικό μέσα σε αυτό το γκρίζο για το μέλλον των παιδιών πλαίσιο ότι το τελευταίο έτος εμφανίζεται αύξηση των ποσοστών εμβολιασμού για τον ΗPV στη χώρα μας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ενώ το 2009 χορηγήθηκαν 220.000 δόσεις των δύο εμβολίων ο αριθμός τους το 2010 (οπότε και προέκυψε το θέμα του πανδημικού εμβολίου για τη γρίπη με αποτέλεσμα να υπάρξει γενικότερη αμφισβήτηση των εμβολίων) «καταποντίστηκε» στις 120.000 δόσεις. Το 2011 υπήρξε όμως μια ανάκαμψη με 140.000 δόσεις ενώ και η πρώτη «γεύση» του 2012 είναι άκρως θετική.
Η κυρία Τσίτσικα υπογραμμίζει ότι τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης για τον HPV κυμαίνονται πλέον στο 27%-30%. «Τα ποσοστά αυτά είναι ενθαρρυντικά αν αναλογιστούμε ότι την άνοιξη του 2010 δεν ξεπερνούσαν το 18%. Χρειάζεται όμως περαιτέρω προσπάθεια. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η Ελλάδα αποτελεί μια προνομιούχο χώρα σχετικά με τον συγκεκριμένο εμβολιασμό αφού τα δύο εμβόλια μπορούν να χορηγηθούν δωρεάν από τα δημόσια ταμεία στα κορίτσια από την ηλικία των 12 ετών και ως την ηλικία των 26 ετών σε νεαρές γυναίκες που δεν εμβολιάστηκαν κατά την ηλικία σύστασης (12-15 ετών)».
Ο κίνδυνος του «άσε ακόμα…»
Σύμφωνα με την ειδικό ωστόσο, αυτό το «προνόμιο» μπορεί να δημιουργεί και ένα ιδιαιτέρως «χαλαρό» πλαίσιο εφαρμογής του εμβολιασμού και να οδηγεί σε αναβλητικότητα με τη λογική τού «έχω ακόμη καιρό να κάνω το εμβόλιο». Παράλληλα, η παραπληροφόρηση που προέκυψε στις αρχές κυκλοφορίας των εμβολίων σχετικά με παρενέργειες – στοιχεία που κατά την κυρία Τσίτσικα κατέπεσαν μέσα από την έγκριτη βιβλιογραφία – ενισχύει την αναβλητικότητα. «Ετσι γονείς και παιδιά περιμένουν να καταστεί πιο “σίγουρη” η επιστημονική κοινότητα για τον εμβολιασμό και αφήνουν τον χρόνο να περνά. Συγχρόνως κάποιοι γονείς συνδέουν συχνά το εμβόλιο με την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας των παιδιών τους και αδυνατούν να κατανοήσουν πώς το κοριτσάκι τους μπορεί να χρειάζεται μια τέτοια προστασία σε ηλικία 12 ετών».
Ωστόσο το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται και μάλιστα στην ώρα του, όχι όμως επειδή δίνει το «πράσινο φως» για την έναρξη της σεξουαλικής ζωής. «Το εμβόλιο είναι προτιμητέο να γίνεται στην ώρα του, δηλαδή στην ηλικία σύστασης 12-15 ετών και ιδανικότερα στα 12 έτη – παρ’ ότι μπορεί να φανεί χρήσιμο ακόμη και αν μια κοπέλα έχει ξεκινήσει σεξουαλικές επαφές – για διαφορετικούς λόγους που δεν έχουν να κάνουν με την επικείμενη έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία αυτοί οι λόγοι αφορούν τη βέλτιστη αντισωματική απόκριση των εφήβων σε σύγκριση με μεγαλύτερες ηλικίες καθώς και τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως οι αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης και ο ηπιότερος πυρετός. Τελευταίο – αλλά όχι λιγότερο σημαντικό – είναι το γεγονός ότι δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία να γίνει το εμβόλιο αφού μετά τα 14 έτη οι έφηβοι σπάνια χρησιμοποιούν υπηρεσίες υγείας εστιάζοντας στις σχολικές επιδόσεις και σε άλλες δραστηριότητες ενώ και οι γονείς επηρεάζουν όλο και λιγότερο το νεαρό άτομο» τονίζει η κυρία Τσίτσικα.
Οι ειδικοί λοιπόν που μιλούν επωνύμως (καθώς οι αντιδρώντες στη χορήγηση του εμβολίου δεν δέχθηκαν να πουν επισήμως την άποψή τους) υπογραμμίζουν τη σημασία τού να μη χάσει η νέα γενιά στη χώρα μας την ευκαιρία να εκμεταλλευθεί ένα προληπτικό «δώρο» εναντίον του καρκίνου σε συσκευασία… μιας απλής ένεσης. Και προτείνουν στις έφηβες να μην… τσιμπάνε στην κοντόφθαλμη προοπτική του αβάσιμου φόβου αλλά σε εκείνη της μακροπρόθεσμης υγείας…
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ
Το «βιογραφικό» των εμβολίων
Τα εμβόλια για τον HPV που κυκλοφορούν παγκοσμίως είναι δύο: το Gardasil της εταιρείας Merck και το Cervarix της εταιρείας GlaxoSmithKline. Αμφότερα προστατεύουν από τα επικίνδυνα στελέχη 16 και 18 του ιού HPV τα οποία ευθύνονται περίπου για το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Το Gardasil προστατεύει επίσης από τη μόλυνση με τα στελέχη 6 και 11 του ιού τα οποία προκαλούν το 90% των κονδυλωμάτων. Τα εμβόλια χορηγούνται ενδομυϊκώς σε τρεις δόσεις – η χορήγηση των δόσεων γίνεται συνολικά σε διάστημα έξι μηνών. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και μετά τον εμβολιασμό οι γυναίκες δεν πρέπει να ξεχνούν να υποβάλλονται σε έλεγχο με τεστ Παπ, καθώς υπάρχουν πολύ περισσότερα στελέχη του ΗPV εκτός από αυτά που καλύπτουν τα εμβόλια.
ΣΥΝΔΡΟΜΟ GUILLAIN-BARRE
Ο φόβος της παράλυσης
Το σύνδρομο Guillain-Barré, το οποίο έχει κατά καιρούς συνδεθεί με τη χορήγηση εμβολίων, είναι μια σπάνια νευρολογική πάθηση με επίπτωση 1 ή 2 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, η οποία χαρακτηρίζεται από σταδιακή παράλυση. Η απώλεια της κινητικής λειτουργίας ξεκινά από τα άκρα και μπορεί γρήγορα να επεκταθεί, ώστε να συμπεριλάβει τους αναπνευστικούς μυς, προκαλώντας αναπνευστική ανεπάρκεια ή και θάνατο. Η απώλεια της κινητικότητας μπορεί να εξελιχθεί σε διάστημα λίγων ημερών ως και δύο ή τριών εβδομάδων. Συχνά εκδηλώνεται πόνος στα ισχία, στους μηρούς και στη ράχη. Η ανάρρωση είναι πιθανό να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος. Το σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει περιορισμένη μόνο μυϊκή αδυναμία ή καθολική παράλυση που ακολουθείται από πλήρη ανάρρωση ή μερική ανάρρωση με υπολειπόμενη αδυναμία των άκρων. Το Guillain-Barré χαρακτηρίζεται ως μεταλοιμώδης, ανοσοεπαγόμενη νόσος επειδή συχνά εμφανίζεται ύστερα από μια οξεία λοίμωξη, ειδικά με καμπυλοβακτηρίδιο, με κυτταρομεγαλοϊό ή με τον ιό Epstein-Barr. Οι ειδικοί θεωρούν ότι προκαλείται ως ανοσολογική απόκριση του οργανισμού στα λοιμώδη αντιγόνα τα οποία παρουσιάζουν κοινούς επιτόπους με τα αντιγόνα των νευρικών κυττάρων του σώματος, με αποτέλεσμα να προκαλείται τελικώς απομυελίνωση των νεύρων. Οσον αφορά τη σύνδεση του συνδρόμου με τα εμβόλια, στοιχεία των Κέντρων για τον Ελεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών των ΗΠΑ (CDC) αναφέρουν ότι πολύ σπάνια το σύνδρομο εμφανίζεται έπειτα από εμβολιασμό. Τα δεδομένα των CDC σε ό,τι αφορούσε τον πρόσφατο εμβολιασμό για το πανδημικό στέλεχος Η1Ν1 της νέας γρίπης (κάλυπταν την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2009 ως τις 31 Μαρτίου 2010) έδειξαν αναλογία της τάξεως των περίπου 0,8 επιπλέον περιπτώσεων Guillain-Barré ανά εκατομμύριο εμβολιασμών, αναλογία που αντιστοιχεί σε εκείνη που εμφανίζεται με τη χορήγηση του εποχικού εμβολίου γρίπης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, και η αναλογία όσον αφορά το εμβόλιο για τον HPV δεν ξεπερνά αυτή που αφορά τα άλλα εμβόλια – μάλιστα αναφέρεται ότι δεν έχει στοιχειοθετηθεί αιτιώδης σχέση μεταξύ χορήγησης του εμβολίου για τον HPV και εμφάνισης του συνδρόμου.
Θεοδώρα Τσώλη
