‘’Ενώ η χώρα μας υλοποίησε τρία Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, εντούτοις δεν είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε τη συσσωρευμένη εμπειρία που αποκτήθηκε, με αποτέλεσμα να μην έχουν γίνει ακόμη πράξη οι αναληφθείσες δεσμεύσεις της ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, για ένταξη του έργου της «καταπολέμησης του Έλκους της Καστανιάς» στο Π.Α.Α. 2007-2013’’.
Μ΄αυτά τα λόγια ξεκίνησε ο Δρ. Στέφανος Διαμαντής, ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. που έχει ασχοληθεί επί σειρά ετών με το έλκος της καστανιάς, την εισήγησή του στην εκδήλωση με θέμα «Βιολογική καταπολέμηση του Έλκους της Καστανιάς», την οποία διοργάνωσαν από κοινού ο Γεωπονικός Σύλλογος Ν. Κοζάνης και ο Δήμος Εορδαίας, την Κυριακή 18 Μαρτίου 2012. Η εκδήλωση έγινε στο Εμπόριο Εορδαίας, με αφορμή την ανησυχία και τον προβληματισμό που έχουν προκαλέσει στον αγροτικό κόσμο της περιοχής μας οι σοβαρές απώλειες στο φυτικό κεφάλαιο πολλών καστανοκαλλιεργητών.
Όπως ανέφερε ο κ. Διαμαντής στην εισήγησή του, η αρχική πρόταση προς το Υπ.Α.Α.Τ., με πλήρες τεχνικό δελτίο του έργου της καταπολέμησης, έγινε από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. τον Σεπτέμβριο του 2009, ενώ το Ινστιτούτο επανήλθε με επιστολές του τον Μάρτιο του 2011 και τον Δεκέμβριο του 2011, κρούοντας ουσιαστικά τον κώδωνα του κινδύνου για εκτροπή από τον αρχικό προγραμματισμό, αφού ο στόχος ήταν η εφαρμογή της βιολογικής καταπολέμησης να γίνει τον Μάϊο του 2013. Τώρα πια τα χρονικά περιθώρια έχουν στενέψει και χρειάζεται πραγματικός αγώνας δρόμου από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα εκπόνησης της απαιτούμενης μελέτης και εφαρμογής της καταπολέμησης.
Όσον αφορά το ιστορικό της ασθένειας, ο κ. Διαμαντής ανέφερε πως η ασθένεια, η οποία οφείλεται στον μύκητα Cryphonectria (συν. Endothia) parasitica, ξεκίνησε από την Άπω Ανατολή, χωρίς όμως να νεκρώνει τα ασιατικά είδη (Castanea mollissima). Το 1904 η ασθένεια μεταφέρθηκε στις Η.Π.Α. όπου, μέσα σε 45 χρόνια, νεκρώθηκαν 36 εκ. στρ. Αμερικανικής Καστανιάς (Castanea dentata). Το 1938 έγινε η πρώτη καταγραφή στην Ιταλία, ενώ σήμερα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη προσβάλλοντας το Ευρωπαϊκό είδος (Castanea sativa).
Στην Ελλάδα η πρώτη καταγραφή έγινε το 1963 στη Ζαγορά Πηλίου και μέσα σε 20 χρόνια οι αγρότες της περιοχής από την καλλιέργεια κάστανου στράφηκαν στην καλλιέργεια μήλου.
Για την καταπολέμηση της ασθένειας ο κ. Διαμαντής είπε πως η χημική καταπολέμηση δεν είναι δυνατή. Η Βιολογική καταπολέμηση πραγματοποιείται με τοποθέτηση μολύσματος, περιμετρικά του έλκους ανοίγοντας οπές με ειδικό τρυπανάκι και εισάγοντας το μόλυσμα με σύριγγα. Το μόλυσμα αποτελείται από φυσικά υπομολυσματικά (προσβεβλημένα με ιό του γένους Hypovirus με διπλή περιέλιξη RNA) στελέχη του μύκητα C. parasitica. Στη συνέχεια ο ιός μεταφέρεται από το μόλυσμα στο μολυσματικό στέλεχος που προκαλεί το έλκος, το καθιστά και αυτό υπομολυσματικό και σταματά την αύξησή του. Το δένδρο παράγει τραυματικό ιστό και επουλώνει το έλκος.
Η μεταφορά συμβαίνει αφού προηγουμένως αναγνωρισθούν και χαρτογραφηθούν οι τύποι βλαστικής συμβατότητας (vc types) του παθογόνου μύκητα, ώστε να παραχθούν τα αντίστοιχα συμβατά μολύσματα. Στην Ελλάδα υπάρχουν τέσσερεις τύποι βλαστικής συμβατότητας οι EU1, EU2, EU 10 και EU12. Ωστόσο, επειδή στην Ευρώπη δεν υπάρχει επαρκής φυτοϋγειονομικός έλεγχος, δεν αποκλείεται στο μέλλον να βρεθούν και άλλοι τύποι του μύκητα λόγω αθρόων εισαγωγών φυτωριακού υλικού.
Η επέμβαση γίνεται σε τουλάχιστον δύο δένδρα/στρ., η δε μέθοδος καταπολέμησης βασίζεται στη φυσική μετάδοση των υπομολυσματικών στελεχών στο καστανοδάσος.
Παράλληλα, συνιστώνται δενδροκομικές επεμβάσεις όπως η κλάδευση των προσβεβλημένων κλαδιών και επάλειψη των τομών με προστατευτική ουσία, η υλοτομία και απομάκρυνση των έντονα ασθενών δένδρων, η φύτευση εμβολιασμένων από το φυτώριο δενδρυλλίων και όχι ο εμβολιασμός στα κτήματα σε άγρια υποκείμενα. Ιδιαίτερα συνιστάται η απολύμανση των εργαλείων κλάδευσης κατά τη μετακίνηση από δένδρο σε δένδρο. Η απολύμανση γίνεται με διάλυμα χλωρίνης σε νερό και αναλογία 1:2 (1 χλωρίνη:2 νερό).
Όπως τόνισε ο κ. Διαμαντής τα αποτελέσματα και η αξιοπιστία της μεθόδου είναι δεδομένα, καθώς η βελτιωμένη τεχνική που αναπτύχθηκε εφαρμόσθηκε ήδη στα 70.000 στρέμ. καστανοδασών του Αγίου Όρους την περίοδο 1998-2000 με αποτέλεσμα την εξάλειψη της ασθένειας. Όμως, το έργο της καταπολέμησης θα πάρει χρόνο, γι’ αυτό χρειάζεται υπομονή από την πλευρά των παραγωγών, ενώ οι επεμβάσεις θα πρέπει να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα για 3 χρόνια.
Στη συνέχεια ο κ. Διαμαντής απάντησε σε ερωτήματα των παρευρισκόμενων και έδωσε περαιτέρω διευκρινήσεις τόσο για το την καταπολέμηση του έλκους όσο και για την τεχνική καλλιέργειας του κάστανου.
Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία της η Δήμαρχος Εορδαίας κ. Βρυζίδου, η οποία στην τοποθέτησή της τόνισε την ανάγκη συνεργασίας όλων των φορέων της περιοχής για να αξιοποιηθεί στο έπακρο η τεχνογνωσία που υπάρχει και να επιτευχθεί ανάπτυξη του αγροτικού χώρου.
