Αποχώρησαν από το πολιτικό σκηνικό, αλλά και από το σκηνικό γενικότερα, ο Osama bin Laden, o Kim Jong Il, και η τριπλέτα των Αράβων ηγετών Zine el-Abidine ben Ali, Hosni Mubarak, και Moammar Gaddafi.
Ο πρώτος σκοτώθηκε από Αμερικανούς βατραχανθρώπους στο Πακιστάν. Ο δεύτερος πέθανε από έμφραγμα. Και οι δυο θα μπορούσαν να έχουν φύγει εδώ και 20 χρόνια. Απλά έφυγαν το 2011.
Από την άλλη, οι Άραβες ηγέτες έχασαν τις θέσεις του (και κάποιοι τη ζωή τους) εξαιτίας μοναδικών πολιτικών συγκυριών. Δέχθηκαν την επίθεση των λαών τους, σε μια αντίδραση στη συλλογική ταπείνωση και αγανάκτηση, που οφείλονταν στην απουσία πολιτικής φωνής και οικονομικών ευκαιριών.
Το θέμα δεν έχει τόσο να κάνει με έναν μοναχικό Τυνήσιο μανάβη, η αυτοκτονία του οποίου πυροδότησε τις εξεγέρσεις, ούτε με τα κοινωνικά δίκτυα ως οργανωτικά εργαλεία για την επανάσταση.
Το θέμα έχει να κάνει με το ότι οι ιστορικές αλλαγές συμβαίνουν όταν οι σπίθες έρχονται σε επαφή με τα προσανάμματα.
Ο Α`Π.Π θα γίνονταν, ακόμη και αν δεν μεσολαβούσε η δολοφονία του αρχιδούκα Φερδινάνδου. Ο πόλεμος του Βιετνάμ θα ξεσπούσε και χωρίς το περιστατικό στον Κόλπο του Τόνκιν. Οποιαδήποτε σπίθα αρκεί, όταν τα ξύλα είναι ξερά. Και μετά από δεκαετίες κακής διακυβέρνησης, η Μ. Ανατολή ήταν πια ώριμη για αλλαγή.
Ποια θα είναι η διαφορά από όλες αυτές τις αλλαγές; Κοιτώντας πίσω, το 2011 ήταν μια χρονιά μετάβασης, αλλά όχι μεταμόρφωσης.
Στη περίπτωση του Bin Laden, δεν θα αλλάξουν και πολλά. Ακόμη και πριν πεθάνει, η Αλ Κάιντα είχε χάσει την ορμή της. Οι συγκεντρωθέντες διαδηλωτές στις πλατείες των αραβικών πόλεων δεν είχαν έμπνευση ούτε τον Bin Laden, ούτε την τρομοκρατική του οργάνωση. Ήταν καταστροφέας και όχι δημιουργός. Η απώλειά του δεν είναι σημείο καμπής. Ο μηδενισμός δεν αφήνει παρακαταθήκες.
Η αποκέντρωση που χαρακτηρίζει την σημερινή τρομοκρατία σημαίνει πως θα βρεθούν άλλοι, πέραν του Bin Laden, που θα συνεχίσουν το έργο του στις επόμενες δεκαετίες. Ή τουλάχιστον μέχρι η τρομοκρατία να απολέσει το κύρος της, και οι κυβερνήσεις (και κοινωνίες) πάψουν να την στηρίζουν και να την ανέχονται.
Ο Kim πάλι, αφήνει πίσω του μια αναχρονιστική σταλινικά οργανωμένη χώρα. Δεν είναι σίγουρο το αν ο γιος του θα μπορέσει να ελέγξει την εξουσία, ή αν θα προσφύγει σε βία εναντίον της Νότιας Κορέας για να τα καταφέρει. Αν το κάνει, θα είναι μεγάλο ρίσκο, και η Ν. Κορέα θα ανταποδώσει στρατιωτικά.
Το ερώτημα είναι ποια θα είναι η μοίρα της χώρας του; Πρόκειται για ένα κράτος απομεινάρι του παρελθόντος, που έχει μεν στρατό, και πυρηνικά όπλα, αλλά και έναν χρόνια εξαθλιωμένο πληθυσμό.
Η Κίνα, που αποτελεί τον βασικό της εμπορικό εταίρο, και την πηγή τροφοδοσίας της, θα είναι αυτή που θα κρίνει το μέλλον της. Η ίδια φοβάται πως μια αστάθεια στον Βορρά θα οδηγούσε σε πλημμύρα προσφύγων στα εδάφη της, και σε συγκρούσεις στην χερσόνησο. Πέραν τούτου, οι Κινέζοι ηγέτες φοβούνται μια επανένωση της Κορέας υπό τον έλεγχο της Σεούλ, και στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ. Για αυτό και μάλλον θα συνεχίσουν να στηρίζουν το νυν καθεστώς, ζητώντας παράλληλα αυτοσυγκράτηση, αλλά και οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Για τις αραβικές χώρες που ξεφορτώθηκαν τους δικτάτορες τους τι προβλέπεται; Μπορεί η περίοδος να ονομάστηκε αραβική άνοιξη, αλλά η άνοιξη διαρκεί τρεις μόλις μήνες. Αυτό που συμβαίνει στον αραβικό κόσμο θα απαιτήσει δεκαετίες για να ολοκληρωθεί, και κανένας δεν ξέρει αν η κατάληξη θα είναι ευνοϊκή.
Όσο δύσκολο είναι να ανατραπεί ένα απολυταρχικό καθεστώς, άλλο τόσο δύσκολο είναι να αντικατασταθεί με κάποιο καλύτερο. Η ιστορία σφύζει από παραδείγματα που οι διάδοχοι κάποιων δικτατόρων αποδείχθηκαν ακόμη χειρότεροι. Για παράδειγμα οι Σοβιετικοί που διαδέχθηκαν τους τσάρους. Ή οι αγιατολάδες που ανέτρεψαν τον Σάχη. Παρά τις αδυναμίες των ανατραπέντων, αυτοί που ακολούθησαν δεν βελτίωσαν και πολύ τις συνθήκες για τους λαούς τους, ούτε για τους γείτονες τους.
Ακόμη και η περίπτωση του Ιράκ αποτελεί μια προειδοποίηση. Η ανατροπή του Saddam Hussein οδήγησε τη χώρα σε σεχταρισμό, και σε εμφύλιο πόλεμο. Τα πράγματα δεν ηρέμησαν, και το μέλλον του Ιράκ είναι αμφίβολο. Η πρόσφατη βία στη χώρα αυτή, αποδεικνύει πως δύσκολα θα επανέλθει η ομαλότητα. Αυτό που θα δούμε θα είναι ένα ακόμη δυσλειτουργικό κράτος, με σποραδική βία, και με μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση.
Όσον αφορά στην Τυνησία, προχώρησε σε δίκαιες και ήρεμες εκλογές, με ισχυρή παρουσία των ισλαμικών κομμάτων. Το πώς θα κυβερνηθεί είναι άγνωστο.
Η Λιβύη αντιμετωπίζει την πρόκληση της δόμησης εθνικών θεσμών, που δεν υπήρχαν. Αυτό που αποτελεί αίνιγμα για το μέλλον της είναι οι τριβές μεταξύ των φυλών, και η μεγάλη και ελεύθερη διάθεση όπλων. Πάντως, το ότι έχει να προσβλέπει σε έσοδα από το πετρέλαιο, αποτελεί ενθαρρυντικό παράγοντα.
Η πιο κρίσιμη δοκιμασία θα είναι αυτή της Αιγύπτου. Αποτελεί πατρίδα για το ¼ του αραβικού κόσμου, και αποτελεί το σουνιτικό μοντέλο για όλους τους Άραβες. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως οι ισλαμιστές θα κυριαρχήσουν πολιτικά, άσχετα αν ο στρατός διστάζει να παραδώσει την εξουσία του.
Όσο για τους νεαρούς φιλελεύθερους που ξεκίνησαν τις εξελίξεις, δεν έχουν ιδιαίτερη ισχύ. Η οικονομία της χώρας παραπαίει, και ο τουρισμός χάθηκε, όπως και οι επενδύσεις.
Σίγουρα, ο στόχος του αραβικού κόσμου θα πρέπει να είναι η δημοκρατία. Εκτός όμως από τις εκλογές, χρειάζεται ισονομία, σύνταγμα, μια ζωντανή κοινωνία, ανοιχτές αγορές, κλπ. Η Αμερική θα πρέπει να επιδιώξει όπως η οποιαδήποτε νέα αιγυπτιακή κυβέρνηση είναι αντίθετη στη τρομοκρατία, και πως θα θελήσει να συνεχίσει να ζει ειρηνικά με το Ισραήλ.
Οι Αμερικανοί αρμόδιοι θα πρέπει να τονίζουν αυτές τις προτεραιότητες και να μην αντιστέκονται στον πειρασμό να ασκούν κριτική όταν αυτή δικαιολογείται. Η οποιαδήποτε βοήθεια θα πρέπει να δίνεται υπό τον όρο ότι εφαρμόζονται, αλλά και τυχαίνουν σεβασμού οι πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Μπορεί όμως να δούμε κάτι άλλο. Μια συνέχιση της παγκόσμιας τρομοκρατίας, μια κλειστή και στρατιωτικοποιημένη Β. Κορέα, και μια ανελεύθερη Μέση Ανατολή. Όλα αυτά είναι ήδη γνωστά από το παρελθόν.
Εναλλακτικά, μπορεί το μέλλον να είναι πολύ καλύτερο. Θα χρειαστεί όμως πολλά περισσότερα από μια απλή αλλαγή στη κορυφή της ηγετικής πυραμίδας, για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
Απόδοση: S.A.
