Η Ευρώπη είναι γεμάτη από άσχημες ιδέες, και κακά χρέη
Η κοινή λογική λέει πως οι χρεοκοπίες χωρών σημαίνουν και το τέλος του ευρώ. Αν χρεοκοπήσει η Ελλάδα, θα πρέπει να φύγει από την ευρωζώνη. Για να σωθεί η νομισματική ένωση, οι Γερμανοί φορολογούμενοι θα πρέπει να πληρώσουν.
Όλα αυτά είναι σαχλαμάρες. Στην Αμερική, πολιτείες, αλλά και δήμοι χρεοκόπησαν, και επιχειρήσεις πτώχευσαν. Δεν τρέχει τίποτα. Ένα νόμισμα είναι απλά μια μονάδα αξίας, όπως τα μέτρα είναι μονάδες μήκους. Αν οι Έλληνες έκλεβαν στο λάδι τους ενός λίτρου, αυτό δεν θα απειλούσε το μετρικό σύστημα!
Οι διασώσεις είναι αυτές που απειλούν το ευρώ. Η ΕΚΤ αγοράζει ελληνικό, ισπανικό, ιταλικό , και πορτογαλικό χρέος. Δανείζει χρήματα σε τράπεζες, που με την σειρά τους αγοράζουν το χρέος. Υπάρχουν ισχυρές πιέσεις προς την ΕΚΤ να αγοράσει, και να εγγυηθεί κι άλλο χρέος. Όταν το χρέος αυτό καταρρεύσει, τότε θα χρειαστεί η ΕΕ να βρει τρισεκατομμύρια ευρώ σε νέα φορολογικά έσοδα, ή να διαλυθεί το ενιαίο νόμισμα.
Αν φύγουν από το ευρώ, η Ελλάδα, η Ιταλία, κ.ά. θα καταστραφούν. Η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα στη φάση μιας κρίσης χρέους, σημαίνει απώλεια των καταθέσεων, διάλυση του εμπορίου μέσω ελέγχων του κεφαλαίου, άνοδο του πληθωρισμού, και διεθνή οικονομική απομόνωση που θα βάλει τέλος στην όποια ανάπτυξη. Παράλληλα, η έξοδος από το ευρώ δεν θα διασφαλίσει την μη χρεοκοπία, επειδή τα χρέη θα συνεχίσουν να είναι σε ευρώ, και όχι σε δραχμές ή λιρέτες.
Οι υπέρμαχοι της εξόδου θεωρούν πως μια υποτίμηση θα ξεγελάσει τους εργαζομένους, κάνοντας τους πιο ανταγωνιστικούς, λες και οι άνθρωποι τρώνε κουτόχορτο, και δεν γνωρίζουν πως θα πληρώνονται με άχρηστα χρήματα.
Αν η υποτίμηση του νομίσματος καθιστούσε τις χώρες ανταγωνιστικές, τότε η Ζιμπάμπουε θα ήταν η πλουσιότερη χώρα του πλανήτη!
Κανένας ψηφοφόρος του Σικάγου δεν θέλει τον κυβερνήτη της πολιτείας του Ιλλινόις να γλιτώσει τα οικονομικά προβλήματα, υποτιμώντας το δολάριο. Γιατί λοιπόν να το θέλουν κάποιοι οικονομολόγοι για την Ελλάδα;
Το τελευταίο σχέδιο της Ευρώπης, απαιτεί αυστηρή εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων, που είναι ίδιοι με αυτούς τους οποίους η ΕΕ αγνοούσε εδώ και δέκα χρόνια. Λες και μια ντιρεκτίβα από τις Βρυξέλλες, θα κάνει αυτομάτως τους Έλληνες υπάκουους. Φανταστείτε το πόσο επιτυχής θα ήταν το ΔΝΤ, ή ο ΟΗΕ, αν έβαζαν βέτο στα ελλείμματα του αμερικανικού προϋπολογισμού!
Το όλο σχέδιο δεν είναι παρά μια προσπάθεια να βγει ασπροπρόσωπη η ΕΚΤ, και να αγοράσει χρέος με φρεσκοτυπωμένα ευρώ.
Η αύξηση της δημοσιονομικής ενότητας βλάπτει το ευρώ. Δείτε την Πολωνία ή την Σλοβακία. Κάποτε, η υιοθέτηση του ευρώ αποτελούσε μονόδρομο. Ήταν το ίδιο λογική, με τις διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ να θέλουν το κοινό δολάριο. Σήμερα όμως, δεν είναι πια μονόδρομος. Αν η υιοθέτηση του ευρώ σημαίνει να πληρώνεις για να σώσεις την Ελλάδα και τη Ιταλία, τότε…. Ένα ενιαίο νόμισμα χωρίς δημοσιονομική ένωση, είναι μια καλή ιδέα. Μια νομισματική όμως ένωση, με μια δημοσιονομική ένωση που θα διασώζει κάποιους, δεν είναι και τόσο καλή ιδέα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πιστεύουν πως η δουλειά τους είναι να σταματήσουν την μεταδοτικότητα και να ηρεμούν τις αγορές. Ρίχνουν όλο το φταίξιμο στους κερδοσκόπους. Και συνεχώς ψάχνουν για την μεγάλη ανακοίνωση, η οποία ως δια μαγείας θα καλμάρει τις αγορές, και θα πέσουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια στην αγορά ομολόγων. Το πρόβλημα όμως είναι πραγματικό και όχι ψυχολογικό, και οι κυβερνήσεις δεν είναι καλοί ψυχολόγοι. Δεν μπορείς να βουλώσεις μια τρύπα με τρισεκατομμύρια, μόνο με την ψυχολογία.
Ο Γάλλος πρόεδρος είπε πως η Ελλάδα είναι σαν την Lehman Brothers, και πως αν καταρρεύσει θα συμπαρασύρει ολόκληρο το οικοδόμημα. Η Ελλάδα όμως δεν είναι η Lehman Brothers. Δεν διαθέτει τρισεκατομμύρια δολάρια σε συμβόλαια παραγώγων. Δεν είναι χρηματιστηριακός ντίλερ, που αν τυχόν αποτύχει θα παγώσουν διάφορα κεφάλαια και περιουσιακά στοιχεία. Οι πιστωτές της δεν έχουν το νομικό δικαίωμα να κατασχέσουν περιουσιακά στοιχεία που οφείλονται σε συμβαλλόμενους. Η Ελλάδα αποτελεί έναν απλό οφειλέτη, σαν κι αυτούς που χρεοκοπούν σταθερά, από την εποχή του μεσαίωνα.
Μια χρεοκοπία κράτους μπορεί να βλάψει το οικονομικό σύστημα, για τον απλό λόγο ότι η Ευρώπη έχει επιτρέψει στις τράπεζές της να γεμίσουν με χρέος, το οποίο στα βιβλία τους διατηρεί την ονομαστική του αξία, και αντιμετωπίζεται ως ασφαλές χωρίς όμως να στηρίζεται σε κεφάλαια.
Οι χρεωμένες κυβερνήσεις πιέζουν τις τράπεζες να αγοράσουν περισσότερο χρέος, και όχι λιγότερο. Και όσο οι τράπεζες αυξάνουν τα κεφάλαια τους, τόσο γεμίζουν με περισσότερο «ασφαλές» κρατικό χρέος, το οποίο χρησιμοποιούν ως εγγύηση για να δανείζονται από την ΕΚΤ. Η μεγάλη προχθεσινή «επιχείρηση ρευστότητας» της ΕΚΤ, προσφέρει δισεκατομμύρια στις τράπεζες, προκειμένου να αυξήσουν τα ρίσκα τους σε κρατικά χρέη. Οι καταθέτες και οι πιστωτές το έχουν αντιληφθεί, και ήδη ψάχνουν για την έξοδο.
Φουσκώνοντας τις τράπεζες με κρατικό χρέος, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί κάνουν την αναπόφευκτη χρεοκοπία πολύ πιο επικίνδυνη. Άρα, δεν ισχύει το ότι οι ρυθμίσεις θα κάνουν τις τράπεζες πιο ασφαλείς.
Το ότι το ευρώ ένωσε περιοχές που ποικίλλουν σε επίπεδο ανάπτυξης δεν είναι το βασικό ελάττωμα της ΟΝΕ. Να μη ξεχνάμε πως το Μανχάταν και το Μισισίππι χρησιμοποιούν κι αυτά το ίδιο νόμισμα. Ούτε φταίει το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν πια να προχωρούν σε υποτίμηση. Και τέλος δεν φταίει το ότι όταν συστάθηκε η νομισματική ένωση, δεν προβλέφτηκε και η αντίστοιχη δημοσιονομική.
Το βασικό ελάττωμα του ευρώ ήταν και είναι η λανθασμένη ρύθμιση του τραπεζικού συστήματος. Το κρατικό χρέος, που μπορεί να αποφύγει τη χρεοκοπία εφόσον τα κράτη έχουν την δυνατότητα να τυπώνουν χρήμα, δεν είναι χωρίς κινδύνους σε μια νομισματική ένωση. Και όμως, οι τραπεζικές αρχές αλλά και η ΕΚΤ προσποιούνται για το αντίθετο.
Έτσι, εφαρμόζοντας κακές ιδέες, η Ευρώπη πήρε ένα απλό ζήτημα αναδιάρθρωσης χρέους, και το μετέτρεψε σε τραπεζική κρίση, νομισματική κρίση, δημοσιονομική κρίση, και τέλος σε πολιτική κρίση.
Όταν τελειώσουν τα ευχολόγια, η Ευρώπη θα βρεθεί ενώπιον μιας σκληρής επιλογής. Μπορεί να έχει μια νομισματική ένωση χωρίς χρεοκοπίες κρατών. Αυτό προϋποθέτει δημοσιονομική ένωση, και αποδοχή των γερμανικών ελέγχων επί των εθνικών προϋπολογισμών της Ελλάδας και της Ιταλίας (ίσως και της Γαλλίας). Και αυτό κανένας δεν το θέλει, και μάλιστα δικαίως.
Η άλλη επιλογή είναι να υπάρχει μια νομισματική ένωση χωρίς αντίστοιχη δημοσιονομική. Αυτό μπορεί να είχε μια επιτυχία, αλλά θα έπρεπε να βασίζεται σε δυο κεντρικές ιδέες: Τα κράτη να μπορούν να χρεοκοπούν, όπως και οι επιχειρήσεις, και οι τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης και της κεντρικής, να αντιμετωπίζουν το κρατικό χρέος ως οποιοδήποτε άλλο επιχειρηματικό χρέος.
Η τελευταία επιλογή είναι η διάλυση, ίσως συνοδευόμενη από κρίση πληθωρισμού.
Το ευρώ, όπως και το μέτρο, είναι μια πολύ καλή ιδέα. Το να το πετάξουμε στα σκουπίδια θα ήταν μια αχρείαστη και άσκοπη τραγωδία.
Του John H. Cochrane, καθηγητού στο University of Chicago
