Έξω από την ομίχλη

Έπειτα από τρεις δεκαετίες ταξιδιού, τα δίδυμα σκάφη Voyager βρίσκονται τόσο μακριά από τον Ήλιο ώστε μπορούν πλέον να ανιχνεύσουν ένα είδος ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα αστρικά μαιευτήρια του Γαλαξία μας.

Οι νέες παρατηρήσεις της ιστορικής αποστολής, οι οποίες δημοσιεύονται στο Science, επιβεβαιώνουν τις θεωρητικές προβλέψεις για το σχηματισμό νέων άστρων στον Μίλκι Ουέι. Ανοίγουν επίσης το δρόμο για την αναγνώριση των αρχαίων γαλαξιών όπου γεννήθηκαν τα πρώτα άστρα του Σύμπαντος.

Πέρα από τη λάμψη του Ήλιου
Τα δύο σκάφη Voyager αναχώρησαν το 1977 για να μελετήσουν τους γιγάντιους εξωτερικούς πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος. Ξεπέρασαν όμως κατά πολύ τις προσδοκίες και πλέον βρίσκονται πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα, στο όριο του διαστρικού κενού.

Η μεγάλη απόσταση σημαίνει ότι τα όργανα των Voyager που αναλύουν το υπεριώδες φως δεν «τυφλώνονται» από την λάμψη του Ήλιου.

Μπορούν έτσι να ανιχνεύσουν ένα είδος ακτινοβολίας που πηγάζει από τον Μίλκι Ουέι και ονομάζεται «εκπομπή Λάιμαν-άλφα». Το σήμα αυτό είναι ουσιαστικά μια αόρατη λάμψη που εκπέμπεται από άτομα υδρογόνου όταν φωτίζονται από την ακτινοβολία νεογέννητων άστρων.

«Η ακτινοβολία αυτή είναι το ίχνος που αφήνει η γέννηση θερμών άστρων» εξηγεί η Ροζίν Λαλμόν του Παρατηρητηρίου των Παρισίων, πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης.

Μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι δεν είχαν καταφέρει να ανιχνεύσουν την εκπομπή Λάιμαν-άλφα από τον ίδιο τον Γαλαξία μας, αφού τα επίγεια όργανα δεν βλέπουν μέσα από την «ομίχλη» της ηλιακής ακτινοβολίας.

«Είναι σαν να αρχίζουμε να βλέπουμε το φως ενός κεριού μέσα σε ένα κατάφωτο δωμάτιο» σχολιάζει η Λαλμόν.

Ματιά στα πρώτα άστρα
Οι αστρονόμοι είχαν βέβαια καταφέρει να καταγράψουν ακτινοβολία Λάιμαν-άλφα από άλλους γαλαξίες, καθώς η κίνηση των γαλαξιών αυτών μετατοπίζει το μήκος κύματος της ακτινοβολίας σε περιοχές του φάσματος που μπορούμε να παρατηρήσουμε.

Όμως η εκπομπή Λάιμαν-άλφα από τον δικό μας Μίλκι Ουέι ήταν μια θεωρητική πρόβλεψη που έπρεπε να επιβεβαιωθεί, προκειμένου να βελτιωθούν τα μοντέλα των αστροφυσικών για το σχηματισμό νέων άστρων.

Ο απώτερος στόχος είναι φιλόδοξος: «Να ανιχνεύσουμε την αίγλη των πρώτων άστρων του νεαρού Σύμπαντος. Επομένως η καταγραφή της εκπομπής Λάιμαν-άλφα από τους πιο μακρινούς γαλαξίες, όπως και η σωστή ερμηνεία του σήματος, θα είναι μεγάλες προκλήσεις» λέει η Λελμόν.

Τα ιστορικά σκάφη Voyager βοήθησαν για ακόμα μια φορά στην εξέλιξη της αστρονομίας, η συμβολή τους όμως φαίνεται ότι πλησιάζει σε ένα τέλος: Με την ενέργεια των γεννητριών τους να τελειώνει, το υπεριώδες φασματόμετρο του Voyager 2 έχει τεθεί εκτός λειτουργίας, και το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί σύντομα και στο Voyager 1.

ΔΟΛ