Η ερωτική συνεύρεση (το ζευγάρωμα με εσωτερική γονιμοποίηση) μεταξύ των σπονδυλωτών ζώων άρχισε 50 εκατομμύρια έτη νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε
Στη διαπίστωση αυτή μας οδήγησε η ανακάλυψη απολιθωμένου εμβρύου σε ψάρι που ανήκει στους πλακόδερμους ιχθύες και στο είδος Pterichthyodes milleri. Κατόπιν τούτου το συγκεκριμένο είδος ψαριού εισήλθε στην ομάδα των πρωτοπόρων σπονδυλοζώων -πρωτοπόρων από την άποψη των σωματικών χαρακτηριστικών τους- που προλείαναν το έδαφος για την έξοδο των τετραπόδων στη στεριά. Η σύνδεση αυτών των δύο γεγονότων δεν είναι καθόλου τυχαία, όπως εκτιμούν οι ερευνητές.
Η περίοδος των ιχθύων, ή αλλιώς το Δεβόνιο, ήταν η γεωλογική περίοδος κατά την οποία αφθονούσαν καρχαρίες και άλλα θαλάσσια είδη. Στο τέλος του Δεβονίου εμφανίστηκαν τα τετράποδα, που αποτέλεσαν τον προπομπό των μεγαλύτερων ζώων.
Εσχάτως οι ερευνητές διαπίστωσαν πως ένα συγκεκριμένο ζώο έχει διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις νέες μορφές ζωής που ανέκυψαν αλλά και ως προς την έξοδο των τετραπόδων από το νερό στη στεριά. Πρόκειται για τον πλακόδερμο ιχθύ Pterichthyodes milleri.
Ανακάλυψαν πως ο Pterichthyodes milleri ήταν το πρώτο σπονδυλόζωο που συνουσιάστηκε και μάλιστα πολύ πιο νωρίς από ένα άλλο είδος ψαριού για το οποίο εκτιμούσαν έως σήμερα ότι εγκαινίασε την ερωτική συνεύρεση με εσωτερική γονιμοποίηση. Η εν λόγω διαπίστωση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μια σειρά χαρακτηριστικών κάνουν την εμφάνισή τους στο συγκεκριμένο είδος, οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα πως η συνουσία αποτέλεσε το κίνητρο για την έξοδο των προγόνων μας στη στεριά.
Ο πλακόδερμος ιχθύς Pterichthyodes milleri έκανε την εμφάνισή του στο προσκήνιο χάρη στον παλαιοντολόγο Τζον Α. Λονγκ. Με σειρά άρθρων στο περιοδικό «Nature» δεν προέβη μόνο στην παρουσίαση νέων απολιθωμάτων αλλά υπό το φως των καινούριων δεδομένων και ευρημάτων επικαιροποίησε και τις ερμηνείες του για τα παλαιότερα ευρήματα.
Το εξελικτικό πλεονέκτημα που χάρισε στους Pterichthyodes milleri η εσωτερική γονιμοποίηση ήταν τόσο σοβαρό που επέφερε θεμελιώδεις ανατομικές αλλαγές θέτοντας τα θεμέλια μελλοντικών εξελίξεων, όπως τον εποικισμό της στεριάς από τα σπονδυλόζωα. Γι’ αυτό και το εύρημα του Τζον Α. Λονγκ τοποθετεί τον Pterichthyodes milleri με σταθερότητα στο γενεαλογικό δέντρο που οδηγεί στον άνθρωπο. Ηταν τα πρώτα ψάρια στα οποία εντοπίζονται γνάθοι. Ενδεχομένως αυτό συνδέεται με τη μετάβασή τους στη διαδικασία της συνουσίας και της εσωτερικής γονιμοποίησης. Από πολλά στοιχεία τεκμαίρεται ότι οι γνάθοι και ο μηχανισμός του δαγκώματος δεν συνιστούσαν αναγκαία προσαρμογή για τη θραύση της τροφής. Εξάλλου, στο στόμα του Pterichthyodes milleri δεν υπήρχαν πραγματικά δόντια αλλά ειδικές οστέινες πλάκες. Ο Τζον Α. Λονγκ θεωρεί πως οι γνάθοι του ψαριού αυτού αναπτύχθηκαν κυρίως σε συνάρτηση με την εμφάνιση της συνουσίας -έτσι το αρσενικό μπορούσε να κρατήσει γερά και να σταθεροποιήσει το θηλυκό τη στιγμή της μετάδοσης του σπέρματος. Αν κάτι τέτοιο ισχύει, τότε ο σχηματισμός των γνάθων οφείλεται στο γεγονός πως έτσι αυξανόταν η πιθανότητα να υπάρχουν απόγονοι μετά το ζευγάρωμα. Αργότερα στη διαδικασία της εξέλιξης οι γνάθοι απέκτησαν άλλο πρωταρχικό ρόλο, τον μηχανισμό του δαγκώματος.
Μετά το Δεβόνιο συντελέστηκε ο μεγαλύτερος μαζικός αφανισμός στην ιστορία της Γης. Είχε όμως προηγηθεί η εντυπωσιακή αύξηση των ειδών των ιχθύων. «Αν συγκρίνουμε τις ομάδες των ψαριών που είχαν εσωτερική γονιμοποίηση με αυτές που συνέχιζαν να αναπαράγονται αφήνοντας έξω τον γόνο, παρατηρείται μια σαφής τάση: ο σκοπός της εσωτερικής γονιμοποίησης είναι σαφώς συνδεδεμένος με την αύξηση της ποικιλομορφίας» τονίζει ο Τζον Α. Λονγκ. Η συγκεκριμένη τάση εξακολουθεί να καταγράφεται και στα σημερινά ψάρια.
Οι ερευνητές συμφωνούν ως προς το εξής: Τα ψάρια που αφήνουν έξω τον γόνο τους δεν διασπώνται σε τόσο πολλά νέα είδη, όπως συμβαίνει με τα ψάρια που αναπαράγονται με εσωτερική γονιμοποίηση. Ενδεχομένως, η τάση αυτή να ήταν πιο ισχυρή κατά τη διάρκεια του Δεβονίου.
Τότε ήταν κατά πολύ αυξημένος ο αριθμός των ψαριών που τρέφονταν από το γόνο άλλων ψαριών. Επομένως, τα ψάρια που μέσω της συνουσίας παρείχαν μεγαλύτερες εγγυήσεις στους απογόνους τους ως προς τις πιθανότητες επιβίωσης, διασφάλιζαν παράλληλα μεγαλύτερη ποικιλομορφία στους απογόνους τους που επιβίωναν και αναπαράγονταν.
