«Σκληρό πόκερ» στην πλάτη της χώρας μας για μια «σκληρή αναδιάρθρωση» του χρέους
Ένα «σκληρό πόκερ» ανάμεσα στους ευρωπαίους τραπεζίτες και την πολιτική ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την έκβαση του οποίου θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό αν και κατά πόσο θα ακολουθήσει μια «σκληρή αναδιάρθρωση» του ελληνικού κρατικού χρέους, βρίσκεται εν εξελίξει στις Βρυξέλλες και στις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ένα πόκερ με «μπλόφες» , με «ρελάνς» και με κλειστά χαρτιά, που στην παρούσα φάση απαγορεύει κάθε πρόβλεψη για τους πιθανούς χαμένους και τους κερδισμένους της παρτίδας.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι μετά την έκθεση της τρόικας για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους οι χώρες μέλη της ευρωζώνης έχουν θέσει στόχο να πειθαναγκάσουν τις τράπεζες στην επίτευξη μιας συμφωνίας βάσει της οποίας θα αποδεχθούν να χάσουν περί το 50% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν. Προς τον σκοπό αυτό, και υπό την καθοδήγηση της Γερμανίας και του ΔΝΤ, οι ευρωπαίοι διαπραγματευτές εξηγούν στην παρούσα φάση στους εκπροσώπους των τραπεζών ότι αν δεν αποδεχθούν τώρα απώλειες της τάξεως του 50%, κινδυνεύουν αργότερα να χάσουν το 100%.
Και όχι μόνον αυτό: Ενώ με βάση την πρόταση της 21ης Ιουλίου – η οποία ως γνωστό προέβλεπε «κούρεμα» της τάξεως του 21% – το υπόλοιπο 79% ήταν τρόπον τινά εγγυημένο από την ευρωζώνη με ένα ποσό της τάξεως των 50 δισ. ευρώ, στην παρούσα πρόταση δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή εγγύηση για το υπόλοιπο 50%.
Με βάση λοιπόν αυτές τις προσφορές λίγοι είναι αυτοί που εκτιμούν σήμερα ότι οι ιδιώτες ομολογιούχοι θα μπορούσαν να αποδεχθούν εκουσίως τις ευρωπαϊκές προτάσεις. Έτσι τα σενάρια περί επικείμενου πιστωτικού επεισοδίου, με αφορμή το ελληνικό χρέος, βρίσκονται σε έξαρση, κυρίως δε μετά τη χθεσινή δήλωση του εκπροσώπου του «λόμπι» των τραπεζών (IIF) κ. Τσαρλς Νταλάρα, ότι «υπάρχουν όρια» στις προτάσεις που θα μπορούσαν οι τράπεζες εκουσίως να αποδεχθούν.
Από την άλλη πλευρά, για την ευρωζώνη – που το Σάββατο υιοθέτησε την έκθεση της τρόικας για το ελληνικό χρέος – η μείωση της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που κατέχουν οι ιδιώτες κατά 50% είναι εκ των Ων ουκ άνευ για τη δημιουργία ενός νέου προγράμματος για την Ελλάδα. Για δε το ΔΝΤ είναι όρος για να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το πρόγραμμα. Και αυτό διότι με βάση τις εκτιμήσεις της τρόικας για να θεωρηθεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο θα πρέπει να είναι σαφής η προοπτική της συρρίκνωσής του στο 120% του ελληνικού ΑΕΠ το 2021.
Αν η προοπτική αυτή είναι σαφής και η Ελλάδα εμφανίσει σταδιακώς πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα και οικονομική μεγέθυνση, η επιστροφή της στις αγορές θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί περί το 2015, σημειώνει στην έκθεσή της η τρόικα, τονίζοντας βέβαια την ανάγκη να υπάρξει και μια γενναία ενίσχυση της χώρας από την ευρωζώνη και το ΔΝΤ.
Τούτων δοθέντων το ενδεχόμενο πρόκλησης ενός «πιστωτικού επεισοδίου» με αφορμή το ελληνικό κρατικό χρέος φαίνεται πιθανότερο παρά ποτέ, αφού για τη Γερμανία και το ΔΝΤ αυτό που πρωτίστως προέχει είναι να μειωθεί, πάση θυσία κατά 50%, το χρέος της Ελλάδας προς τους ιδιώτες ομολογιούχους. Για μεν τη Γερμανία ίσως αυτό αποδειχθεί σχετικώς επωφελές για τις τράπεζές της που δεν είναι εκτεθειμένες σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, ενώ για το ΔΝΤ η επιλογή αυτή είναι συμβατή προς τις αρχές βάσει των οποίων λειτουργεί.
Στην περίπτωση αυτή ωστόσο ουδείς είναι σε θέση να εγγυηθεί το τι μέλλει γενέσθαι με τους άλλους εμπλεκόμενους στο ζήτημα του ελληνικού χρέους. Το μείζον ερώτημα εν προκειμένω είναι οι επιπτώσεις που θα υπάρξουν στις τράπεζες που είναι φορτωμένες με ελληνικά κρατικά ομόλογα. Ήδη, για παράδειγμα, ο σημερινός βελγικός Τύπος προβλέπει ότι αν τα ελληνικά κρατικά ομόλογα υποτιμηθούν κατά 50% θα είναι το μοιραίο χτύπημα για την πολύπαθη βελγική τράπεζα Dexia.
Σε ό,τι αφορά τα περίφημα ασφάλιστρα κινδύνου, τα CDS (Credit Default Swaps) ουδείς επίσης είναι σε θέση να προβλέψει τις επιπτώσεις. Σήμερα, στην περίπτωση της Ελλάδας, τα CDS υπερβαίνουν τις 5000 μονάδες βάσης, που στην πράξη σημαίνει ότι για να ασφαλίσει κάποιος ελληνικά κρατικά ομόλογα, αξίας 10 εκατομμυρίων ευρώ και πενταετούς διάρκειας πρέπει να πληρώνει πέντε εκατομμύρια ευρώ ετησίως! Στην περίπτωση της Γερμανίας είναι στις 90 μονάδες βάσης.
Όμως το μείζον πρόβλημα στην περίπτωση της Ελλάδας δεν είναι τόσο το ύψος της αξίας των CDS, που σύμφωνα με την ISDA (International Swaps and Derivatives Association) εκτιμώνται στα 3,74 δισ. ευρώ, όσο το γεγονός ότι ουδείς γνωρίζει τους κατόχους τους και συνεπώς την ικανότητά τους να τα πληρώσουν σε περίπτωση ενεργοποίησής τους. Η ISDA είναι ο οργανισμός που σε τελευταία ανάλυση θα κληθεί να κρίνει αν και κατά πόσο η πιθανολογούμενη περικοπή του 50% της αξίας των ελληνικών ομολόγων συνιστά πιστωτικό επεισόδιο, ή όχι. Αν κρίνει ότι συνιστά τότε πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες, κυρίως από τη νότια Ευρώπη, θα αντιμετωπίσουν πρόσθετα προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας.
Σε ό,τι αφορά την ελληνική πλευρά δείχνει πλέον να επικεντρώνει την προσοχή της περισσότερο στις θετικές και λιγότερο στις αρνητικές συνέπειες που θα είχε η μείωση του ελληνικού χρέους προς τους ιδιώτες κατά 50%. Στην περίπτωση αυτή, το μειωμένο κόστος εξυπηρέτησης των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας θα μπορούσε, σύμφωνα με κυβερνητικούς παράγοντες, να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των ασφαλιστικών ταμείων που σίγουρα θα αντιμετωπίσουν προβλήματα, αλλά και για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.
Σε ό,τι αφορά ωστόσο τα συμφέροντα των μεγαλομετόχων των ελληνικών τραπεζών, όπως αφήνει σαφώς να εννοηθεί ο υπουργός Οικονομίας κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, δεν αποτελούν βασικό μέλημα της κυβέρνησης.
Κεντρικό ρόλο εξάλλου στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν στις ευρωπαϊκές τράπεζες συνεπεία του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους θα κληθεί αναμφιβόλως να διαδραματίσει ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για την αντιμετώπιση των κρίσεων (EFSF).
Ωστόσο και εδώ, μια μέρα πριν το δεύτερο ημίχρονο της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης, τα πράγματα είναι ασαφή, με τη Γερμανία να επιθυμεί τη μικρότερη δυνατή ενίσχυσή του και τις χώρες της νότιας Ευρώπης τη μεγαλύτερη δυνατή. Στην παρούσα φάση αναζητείται η χρυσή τομή αφού αν οι πόροι του είναι σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ενδέχεται να χαρακτηριστεί «σπάταλος» να μην έχει ο ευρωμηχανισμός την καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα, χάνοντας τα περίφημα τρία Α των οίκων αξιολόγησης. Από την άλλη πλευρά αν ο ευρωμηχανισμός κινηθεί σε χαμηλά επίπεδα ενδέχεται να χάσουν τα τρία Α χώρες, όπως η Γαλλία, που θα κληθούν να ενισχύσουν τις τράπεζές τους με ίδιους κρατικούς πόρους.
Σύμφωνα πάντως με τις υπάρχουσες διεθνείς εκτιμήσεις για να θεωρηθεί ικανός να διασκεδάσει τις ανησυχίες των αγορών για το σύνολο του ευρωπαϊκού χρέους, ο ευρωμηχανισμός θα πρέπει να είναι σε θέση να «μοχλεύσει» πάνω από 2000 δις ευρώ, ενώ η Γερμανία θεωρεί επαρκή τα μισά. Μια λύση, που επίσης συζητείται, είναι και η δημιουργία ενός νέου μηχανισμού «υπέρ ευρωζώνης» που θα μπορούσε να αντλήσει κεφάλαια εκτός Ευρώπης, ακόμη και από την Κίνα. Η ιδέα αυτή ενοχλεί ωστόσο πολλούς, με πρώτη την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που δεν θα ήθελε μετά το ΔΝΤ να εμπλακεί και η Κίνα στα της ευρωζώνης.
Τούτων δοθέντων τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η αυριανή σύνοδος κορυφής από πλευράς δυσκολίας δεν απέχουν πολύ από τον τετραγωνισμό του κύκλου. Από την άλλη πλευρά όμως οι πάντες γνωρίζουν ότι το βασικό διακύβευμα δεν είναι πλέον μόνον η διάσωση της Ελλάδας, αλλά η διάσωση της Ευρώπης, έτσι όπως την γνώρισαν οι σημερινοί Ευρωπαίοι. Το αν αυτό είναι καλό ή κακό για την Ελλάδα, είναι μια άλλη συζήτηση.
