Μεταφέρθηκε στη νέα της θέση
Από την ακροποταμιά του Αλιάκμονα, όπου βρισκόταν για έντεκα ολόκληρους αιώνες, …περπάτησε 127 μέτρα σε επικλινές έδαφος με κλίση 25%, ανέβηκε ψηλά στον παρακείμενο λόφο με υψομετρική διαφορά 27 μέτρων και εγκαταστάθηκε οριστικά για να γλιτώσει από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Ιλαρίωνα, που πρόκειται να δημιουργηθεί από την κατασκευή του ομώνυμου υδροηλεκτρικού εργοστασίου της ΔΕΗ
Η τεχνολογία έκανε το θαύμα, καθώς το πρωτοποριακό εγχείρημα της μεταφοράς της ιστορικής Μονής Κοίμησης της Θεοτόκου Τορνικίου, ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία. Το σπάνιο μνημείο του 10ου αιώνα βρίσκεται πλέον στη νέα του θέση από τις 16 Σεπτεμβρίου 2011, ώρα 03.07 το απόγευμα. Τώρα απομένει το δεύτερο στάδιο, που είναι η πλήρης αποκατάσταση του μνημείου και η ανάδειξή του, ώστε να καταστεί επισκέψιμο.
Η μεταφορά του κτίσματος, με το διώροφο καθολικό και τις εξαιρετικές αγιογραφίες που χρονολογούνται από το 1481, διήρκησε 16 ημέρες. Μετακινούνταν κατά μέσο όρο επτά μέτρα ημερησίως. Το αντικείμενο του κυρίως έργου ήταν η ολόσωμη μετακίνηση της μονής Τορνικίου βάρους 260 τόνων στον παρακείμενο λόφο. Το μνημείο σε πρώτη φάση τοποθετήθηκε από τα θεμέλια σε μεταλλικό πλαίσιο, αποκολλήθηκε με υδραυλικά μηχανικά μέσα από το έδαφος και “κάθισε” πάνω σε μεταλλικές ράγες. Στη συνέχεια με την ώθηση υδραυλικών εμβόλων το μνημείο μεταφέρθηκε στη θέση του. Πέρα από κάποια τεχνικά μικροπροβλήματα που ξεπεράστηκαν κατά την διάρκεια των δοκιμών η όλη διαδικασία ήταν απόλυτα επιτυχής και μέσα στο χρονοδιάγραμμα που είχε οριστεί. Τα δύο πρώτα μέτρα της διαδρομής διανύθηκαν την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου 2011, για να ολοκληρωθεί η μετακίνηση σε δεκάξι ημέρες.
Επικεφαλής του πρωτοποριακού έργου ήταν ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας Δημήτρης Κορρές, μοναδικός στην Ελλάδα σε ανάλογες μεταφορές μνημείων. Ο αρχιτέκτων δεν κρύβει την ικανοποίησή του από το τεχνολογικό επίτευγμα, εξηγεί ότι η μεταφορά ολοκληρώθηκε, αλλά μένει να «πακτωθεί» το καθολικό στη νέα του θέση. Μόλις ετοιμαστεί η βάση του οπλισμένου σκυροδέματος για να υποδεχτεί την ιστορική μονή, τότε το καθολικό θα απελευθερωθεί από τα υδραυλικά έμβολα και θα πατήσει στο έδαφος.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 850.000 €, δαπάνη που έχει αναλάβει η ΔΕΗ. Σύμφωνα με πληροφορίες, την επόμενη εβδομάδα, ξεκινά η δεύτερη φάση των εργασιών, που είναι η πλήρης αποκατάσταση και ανάδειξη του μνημείου, με στόχο να γίνει επισκέψιμο. Το βάρος αυτό πέφτει στη 17η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η οποία έχει ιεραρχήσει τις προτεραιότητες. Ειδικότερα, πρόκειται να δημιουργήσει πρόσβαση στη δεύτερη εκκλησία, που βρίσκεται στον όροφο της μονής. Συγχρόνως θα αρχίσουν οι εργασίες καθαρισμού και αποκατάστασης των σπάνιων τοιχογραφιών. Στις προτεραιότητες βρίσκεται η δημιουργία εκθεσιακού χώρου με τα σπάνια κειμήλια του μνημείου. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στο φωτισμό του μνημείου τη νύχτα. Το δάπεδο θα κατασκευαστεί με το παλιό πήλινο υλικό που υπήρχε. Για να μην καταστραφεί, προβλέπεται η κατασκευή μιας ράμπας για τους επισκέπτες, ώστε να μην πατάνε στο δάπεδο.
Ακόμη, πρόκειται να κατασκευαστούν τοιχία γύρω από το μοναστήρι και το λόφο για να προληφθεί η διάβρωσή του, ενώ η αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου θα γίνει με τα υλικά που αποσυναρμολογήθηκαν από την πρότερη θέση της μονής.
Οι αρμόδιοι της 17ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων εκτιμούν ότι οι εργασίες αποκατάστασης και διάσωσης του μνημείου θα ολοκληρωθούν τους πρώτους μήνες του 2012, ενώ θα είναι επισκέψιμο από την προσεχή άνοιξη.
Να σημειωθεί ότι την απόφαση μετακίνησης και σωτηρίας του μνημείου έλαβε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στις 19 Μαΐου 2009.
