Εκθεση με θέμα: «Στην άκρη των αυτοκρατοριών: Ειδωλολάτρες, Εβραίοι και Χριστιανοί στη Δούρα – Ευρωπό»

Η έκθεση εγκαινιάζεται 23 Σεπτεμβρίου στο Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου (ISAW) και παρουσιάζει μέσα από 77 αντικείμενα _έργα τέχνης την ιστορία της ζωής στην Δούρα – Ευρωπό ως τα μέσα του 3ου αιώνα μ. Χ. και μαζί την ιστορία των ερευνών και ανακαλύψεων στον αρχαιολογικό χώρο κατά τη διάρκεια ανασκαφών, που έγιναν στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 από Πανεπιστήμιο Γκελ και από την Γαλλική Ακαδημία Επιγραφών. Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Στην άκρη των αυτοκρατοριών: Ειδωλολάτρες, Εβραίοι και Χριστιανοί στη Δούρα – Ευρωπό» καθώς οι αμερικανοί διοργανωτές στοχεύουν μέσω αυτής στην ανάδειξη της πόλης ως ιστορικού παραδείγματος αρμονικής διαβίωσης στον ίδιο χώρο, ανθρώπων από διαφορετικούς πολιτισμούς και με διαφορετικές θρησκείες.

«Η Δούρα – Ευρωπός έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον σύγχρονο κόσμο, όπου η πολυπολιτισμικότητα διαμορφώνει την ίδια τη φύση και την ποιότητα της καθημερινής ζωής», όπως λέει η διευθύντρια εκθέσεων του Ινστιτούτου και επιμελήτρια Τζένιφερ Τσι. Κάτι ωστόσο, που ήταν γνωστό στον αρχαίο κόσμο, λόγω της πολιτικής του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην ίδρυση πόλεων με συνύπαρξη διαφορετικών φυλών και φυσικά πολιτισμών. Και πράγματι στους κατοίκους της Σούρα _Ευρωπίου περιλαμβάνονταν Έλληνες, Ρωμαίοι, Πάρθοι, Χριστιανοί, Εβραίοι και ειδωλολάτρες, που ζούσαν, εργάζονταν και ασκούσαν τη λατρεία τους δίπλα – δίπλα ενώ μιλούσαν και έγραφαν σε μία ποικιλία γλωσσών με πρώτα τα ελληνικά αλλά και τα αραμαϊκά, λατινικά, παρθικά, περσικά, εβραϊκά και σαφαϊτικά (αρχαία αραβικά).

Την χριστιανική εκκλησία – σπίτι, που είναι η αρχαιότερη στον κόσμο, μία πρώιμη εβραϊκή συναγωγή, εκατοντάδες περγαμηνές και παπύρους, πολλούς ναούς με έξοχες τοιχογραφίες, επιγραφές, τάφους, και εκπληκτικά διατηρημένα ρωμαϊκά όπλα και πανοπλίες, μεταξύ των οποίων μία ξύλινη ασπίδα ζωγραφισμένη καθώς και την πλήρη πανοπλία αλόγου είχαν φέρει στο φως οι ανασκαφές (1928 _ 1937) που διενεργήθηκαν με επικεφαλής τον Μίκαελ Ρόστοβτσεφ του Γέιλ και τον Φρανς Κιμόν της Γαλλικής Ακαδημίας.

Η πόλη ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π. Χ. σε μία στρατηγική θέση, στη διασταύρωση μεγάλων εμπορικών δρόμων, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξή της ως σημαντικού σταθμού για τα καραβάνια που ταξίδευαν από την Αραβία, την Περσία και τη Συρία προς τη Μεσόγειο. Στα ανατολικά οριοθετείται από τον Ευφράτη, βόρεια και νότια από βαθιές χαράδρες ενώ πιο ευάλωτη ήταν η δυτική πλευρά της, η οποία όμως προστατευόταν από μεγάλο τείχος, το οποίο μπορούσε να αποθαρρύνει επίδοξους εισβολείς συντείνοντας στην άνθηση της πόλης, την επέκταση και την μακροζωία της.

Και αυτήν την εικόνα της πόλης με τα ερείπιά της, που διασώζονται στο χρόνο θα δουν πρώτα οι επισκέπτες της έκθεσης, μαζί με τις αρχειακές φωτογραφίες που απεικονίζουν το αρχαιολογικό έργο και τις ανακαλύψεις στη Δούρα – Ευρωπό. Η παρουσίαση συνεχίζεται με την ανάδειξη της ρωμαϊκής στρατιωτικής ζωής στην πόλη, τμήματα του στρατιωτικού εξοπλισμού συμπεριλαμβανομένης της ξύλινης ασπίδας και αρκετές ζαλίκες ζώνες διακοσμημένες με τρόπο που δείχνουν κελτική επιρροή, γεγονός το οποίο αποδεικνύει ότι ο ρωμαϊκός στρατός από στρατιώτες που προέρχονταν από κάθε σημείο της αυτοκρατορίας. Η χάλκινη πανοπλία του αλόγου εξάλλου καθώς και ένα σιδερένιο κράνος Σασσανιδών παρέχουν παραδείγματα για τους αντιπάλους των Ρωμαίων.

Ο διεθνής χαρακτήρας της πόλης αναδεικνύεται μέσα από ευρήματα που φέρουν επιγραφές σε ποικιλία γλωσσών, αν και κυρίως ελληνικά καθώς ήταν η επιχειρηματική και πολιτιστική γλώσσα της εποχής. Την εξέχουσα θέση της πόλης εξάλλου ως κέντρου του διεθνούς εμπορίου αποδεικνύει η εισαγόμενη κεραμική, από την Τυνησία για παράδειγμα αλλά και από το Αιγαίο, χάρη σε έναν μεγάλο αμφορέα που θα περιείχε κρασί ή λάδι.

Τέλος, μερικά από τα πιο συναρπαστικά εκθέματα είναι τα έργα τέχνης που αντικατοπτρίζουν το μίγμα των θρησκειών που υπήρξε σήμα κατατεθέν της αρχαίας πόλης. Ο παγανισμός, έτσι, που πιθανόν να ασκούνταν από τον στρατιωτικό πληθυσμό της πόλης εκπροσωπείται από ένα ανάγλυφο που δείχνει τη θριαμβευτική μάχη του θεού Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας. Ο Ιουδαϊσμός παρουσιάζεται μέσα από δέκα πλούσιες διακοσμημένες κεραμίδες από τη συναγωγή. Μεγάλης κλίμακας έργα ζωγραφικής από το βαπτιστήριο της χριστιανικής εκκλησίας – σπίτι μιλούν για την μεγάλη χριστιανική κοινότητα που υπήρχε εκεί, ενώ ο Χριστιανικός διωκόταν ακόμη σε όλη την αυτοκρατορία.

Να σημειωθεί ότι η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 8 Ιανουαρίου διοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο Γέιλ και το Μακμίλεν Μουσείο Τεχνών του Κολεγίου της Βοστώνης. Αμερικανική ανασκαφή δεν έχει διενεργηθεί έκτοτε στη Δούρα – Ευρωπό ενώ σήμερα στην περιοχή _έως ότου τουλάχιστον ξεσπάσουν οι ταραχές στη Συρία _ γίνονται ανασκαφές από γαλλική αρχαιολογική αποστολή σε συνεργασία με σύριους αρχαιολόγους.

Μαρία Θερμού