Χρήσιμες συμβουλές για την Υγεία μας

Η διατροφική ετικέτα θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ο βασικός τρόπος επικοινωνίας μεταξύ του παραγωγού τροφίμου και του καταναλωτή. Αναφέρει πληροφορίες που αφορούν το τρόφιμο, όπως είναι τα συστατικά του, το ποσοστό περιεκτικότητας των συστατικών του ανά συσκευασία ή ανά μερίδα ή/και ανά 100 γρ αυτού, η διάρκεια διατήρησής του, το βάρος του, η ημερομηνίες παραγωγής, συσκευασίας, λήξης κ.α. Πολλές φορές αναφέρονται επιπλέον και κάποιες ειδικές χαρακτηριστικές ιδιότητες του προϊόντος , το όνομα ή η διεύθυνση του παραγωγού, η χώρα προέλευσης του τροφίμου καθώς επίσης και πληροφόρηση για το αν το τρόφιμο αποτελεί προϊόν γενετικών τροποποιημένων τροφίμων, αν είναι βιολογικής καλλιέργειας κ.α. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να είναι τυπωμένες, χαραγμένες ή ακόμα και ζωγραφισμένες πάνω στη συσκευασία του τροφίμου.

Σε όλα τα συσκευασμένα τρόφιμα αναγράφεται υποχρεωτικά η διατροφική τους ετικέτα ενώ η παροχή διατροφικών πληροφοριών είναι προς το παρόν προαιρετική για πολλές ωμές τροφές, όπως τα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά και το ψάρι.

Υπάρχουν δύο μορφές καταγραφής ετικέτας που επιτρέπονται και αφορούν τα θρεπτικά στοιχεία. Και οι δύο πρέπει να δηλώνουν το ενεργειακό περιεχόμενο του τροφίμου ή του ποτού στην κορυφή της λίστας.
Η πρώτη μορφή ετικέτας θα πρέπει να παρέχει επιπλέον την ποσότητα πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών στα τρόφιμα.
Η δεύτερη μορφή ετικέτας θα πρέπει να αναγράφει την ενέργεια, τις ποσότητες πρωτεΐνης, υδατανθράκων και λιπών, αλλά πρέπει να προσθέσει και τα κορεσμένα λιπαρά, τις φυτικές ίνες και το νάτριο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ετικέτες μπορεί να περιέχουν, επίσης, τις ποσότητες ζάχαρης, αμύλου, μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και χοληστερόλης ή οποιαδήποτε από τα αναγνωρισμένα ανόργανα στοιχεία ή βιταμίνες. Συνήθως το συστατικό που περιέχεται σε μεγαλύτερη ποσότητα αναγράφεται πρώτο και αυτό που περιέχεται σε μικρότερη ποσότητα τελευταίο.

Η ενεργειακή αξία και το ποσό των θρεπτικών ουσιών πρέπει να επισημαίνονται στις ακόλουθες μονάδες: για την ενέργεια στην kilocalories (kcal) και kilojoules (kJ),
για τις πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά, τροφικές ίνες και το νάτριο σε γραμμάρια (g) και για τη χοληστερόλη σε χιλιοστόγραμμα (mg).

Πληροφορίες σχετικά με τις βιταμίνες και τα ανόργανα άλατα πρέπει, επιπλέον, να εκφράζονται ως ποσοστό της «συνιστώμενης ημερήσιας δόσης» (RDA) για τα μικροθρεπτικά συστατικά..

Γίνεται αντιληπτό ότι η ορθή εφαρμογή των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες των τροφίμων (π.χ. ημερομηνίες λήξης, οδηγίες χειρισμού του τροφίμου και προειδοποιήσεις για αλλεργίες) μπορεί να βοηθήσει τους καταναλωτές να προστατευτούν από αθέμιτες ασθένειες που προκαλούνται από τα τρόφιμα, και από αλλεργικές αντιδράσεις.

Επομένως μια σημαντική πληροφορία στις ετικέτες τροφίμων αποτελεί η προειδοποίηση για αλλεργίες, πληροφορία που βοηθά τους καταναλωτές που έχουν συγκεκριμένες αλλεργίες να αποφεύγουν τα αλλεργιογόνα που είναι πιθανό να υπάρχουν σε συγκεκριμένα προϊόντα διατροφής. Η νομοθεσία στην ΕΕ απαιτεί την επισήμανση 14 ουσιών που αποτελούν «γνωστά αλλεργιογόνα» για μερικά άτομα. Η απαίτηση αφορά την επισήμανσή τους μόνο όταν αυτά βρίσκονται στο τρόφιμο. Με άλλα λόγια, δεν απαιτείται η επισήμανση της απουσίας τους, εκτός αν ένα προϊόν προορίζεται για έναν πληθυσμό που έχει μια συγκεκριμένη αλλεργία ή τροφική δυσανεξία (π.χ. προϊόντα χωρίς γλουτένη).

Αποτελέσματα πολλών μελετών έχουν υποδείξει ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού κατανοεί και ερμηνεύει σωστά τις πληροφορίες που αναγράφονται σε ένα συσκευασμένο τρόφιμο. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Παγκόσμια Συνομοσπονδία Βιομηχανιών τροφίμων και τις κατά τόπους αρχές, ενέκρινε πρόταση για να καταστούν οι ετικέτες τροφίμων σαφέστερες και πιο σχετικές προς τις ανάγκες των καταναλωτών.

Έτσι για κάθε τρόφιμο, προτάθηκε να αναγράφεται σαφώς στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας η περιεκτικότητα σε θερμίδες, λίπη, κορεσμένα λίπη, σάκχαρα και νάτριο, βασικό συστατικό του αλατιού, ανά μερίδα του προϊόντος. Επιπλέον, πρέπει να αναγράφεται το ποσοστό των συνιστώμενων ημερήσιων προσλήψεων για έναν οργανισμό, που καλύπτεται για κάθε συστατικό.

Παράδειγμα αναγραφής Ενδεικτικών Ημερήσιων Προσλήψεων:

Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις διατροφικές πληροφορίες, όταν ερωτηθούν, αλλά λίγοι πράγματι τις αναζητούν αυθόρμητα όταν ψωνίζουν. Καλό θα ήταν να εντοπίζουν από ποια συστατικά είναι φτιαγμένο το προϊόν, ποια είναι η ημερομηνία παραγωγής και ποια η ημερομηνία λήξης του. Δεν θα πρέπει να καταναλώνεται ποτέ κάποιο προϊόν μετά από την ημερομηνία λήξης του. Πρέπει να δοθεί προσοχή ακόμα και στον τρόπο συντήρησης του τροφίμου πριν και μετά το άνοιγμά του. Υπάρχουν για παράδειγμα χυμοί οι οποίοι πρέπει να καταναλωθούν μέσα σε διάρκεια 3 ημερών από την ημέρα που ανοίγονται. Τέλος, οι καταναλωτές θα ήταν χρήσιμο να μη «διαβάζουν» μόνο τα ποσά θερμίδων, ζάχαρης και λίπους που περιέχει ένα τρόφιμο αλλά να δίνουν προσοχή και σε άλλα συστατικά όπως το Νάτριο, τα κορεσμένα λιπαρά, τα πολυακόρεστα λιπαρά, τις φυτικές ίνες και τις βιταμίνες του. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, θα είναι πλέον σε θέση να αντιλαμβάνονται καλύτερα όχι μόνο την περιεκτικότητα των μερίδων κάθε τροφίμου σε θερμίδες, αλλά και σε συστατικά των οποίων η ισορροπημένη πρόσληψη είναι καίρια για την υγεία.

Μαρία Κοκκίνου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Προϊσταμένη τμήματος Διατροφής Ιατρικού Διαβαλκανικού Κέντρου
Μέλος της επιστημονικής ομάδας «Διατροφή»
Μέλος του Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών και Ερευνών